علت حمله های آسم چیست؟ چگونه می توان از آنها پیشگیری کرد؟

آسم بیماری ناشی از التهاب مجاری تنفسی در سطح نایژه‌ها و نایژک‌هاست که با مشکل در نفس کشیدن، نفس‌نفس زدن یا احساس فشار در سینه بروز می‌کند. این بیماری مزمن در بیشتر موارد به شکل دوران‌های بحران ظاهر می‌شود، اما در بعضی افراد به مشکلی همیشگی تبدیل و مانع انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود.

آسم بیماری ناشی از التهابات کم و بیش جدی مجاری تنفسی در سطح نایژه‌ها و نایژک‌هاست که با مشکل در نفس کشیدن، نفس‌نفس زدن یا احساس فشار در سینه بروز می‌کند. این بیماری را می‌توان واکنش غیرعادی مجاری تنفسی نسبت به محرک‌های مختلف مانند عوامل حساسیت‌‌زای هوا، دود سیگار و... دانست.

به گزارش «بهپو»، این بیماری مزمن در بیشتر موارد به شکل دوران‌های بحران ظاهر می‌شود، اما در بعضی افراد به مشکلی همیشگی تبدیل و مانع انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود.

بحران آسم معمولا با سرفه خشک و سپس مشکل در نفس کشیدن آغاز می‌شود و درنهایت به نفس‌نفس زدن واضح می‌انجامد که ممکن است با خروج خلط نیز همراه باشد. در زمان بحران آسم، بازشدن نایژه‌ها به‌دلیل واکنش التهابی جدی و انقباض دیواره نایژه‌ها کاهش می‌یابد. اگرچه بحران آسم غالبا با مصرف دارو بهبود می‌یابد، اما اصولا حالت خطرناکی، به‌خصوص در افراد ضعیف مانند سالمندان، بیماران مبتلا به عفونت‌های تنفسی و... است.

به نظر می‌رسد دوران کودکی و سنین حدود 40 سال با شیوع بالاتری از این بیماری همراه است. آسم نخستین بیماری مزمن کودکان است و از هر 8 کودک، یکی دچار علائم آسم می‌شود. خوشبختانه نیمی از آنها تا دوران نوجوانی به‌طور کامل بهبود می‌یابند، اما جزو افراد در معرض خطر خواهند بود.

بیشتر بخوانید: 6 مشکل تنفسی که نباید مورد بی توجهی قرار گیرد

علل زمینه‌ساز آسم

گرچه علل بروز آسم به‌طور دقیق شناخته نشده، اما به نظر می‌رسد عوامل خطر وراثتی و محیطی در آن دخیل هستند. تشکیل مخاط‌های غلیظ در دیواره داخلی نایژه‌ها منجر به التهاب مجاری تنفسی می‌شود که مشکل در تنفس را درپی‌دارد. همچنین عضلات اطراف نایژه‌ها نیز منقبض می‌شود و به نوعی سبب انسداد مجاری تنفسی خواهد شد. حدود 80درصد موارد، آسم با حساسیت‌های تنفسی همراه است، اما الزاما یک واکنش آلرژیک محسوب نمی‌شود. افراد مبتلا به آسم دچار حساسیت بسیار شدیدی در نایژه‌ها هستند و نسبت به برخی مواد حساسیت دارند. عوامل زیر می‌توانند در بروز یا تشدید ناراحتی‌های تنفسی دخیل باشند، اما همیشه عامل ابتلا به آسم نیستند:

● عوامل حساسیت‌زای هوا (گرد و غبار، موی حیوانات، گرده گیاهان و...)

● آلاینده‌های جوی مثل دود

● برخی داروها از جمله مسدود کننده های بتا، آسپیرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم

● عفونت‌های مجاری تنفسی (سرماخوردگی، سینوزیت، برونشیت و...) زیرا سبب التهاب موضعی می‌شود.

● تمرینات جسمانی، به‌خصوص در محیط باز هنگام هوای سرد و خشک

● استرس و هیجانات شدید مانند خنده، خشم و گریه، به‌خصوص در کودکان

● سولفیت ها و مواد نگهدارنده که به برخی غذاها و نوشیدنی ها مثل میگو، میوه خشک، سیب زمینی فراوری شده، آبجو و شراب اضافه می شوند

● بیماری رفلاکس اسید معده به مری

بیشتر بخوانید: مشاغلی که نفس کشیدن را سخت می کنند

بیشتر بخوانید: عوامل پنهانی آلرژی زا در خانه که به ریه آسیب می زنند

علائم آسم

علائم آسم ممکن است متناوب یا دائمی باشد و پس از تمرین جسمانی یا در صورت وجود یکی از عوامل زمینه‌ساز بروز کند. این علائم عموما در شب یا صبح زود بارزتر هستند. از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

● تنگی نفس

● خس خس هنگام بازدم که نشانه شایع آسم در کودکان است

● احساس تنگی و فشار قفسه‌سینه

● مشکل خواب ناشی از تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه

● حمله های سرفه یا خس خس سینه که با بیماری های ویروسی تنفسی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا بدتر می شوند

در برخی افراد علائم و نشانه های آسم در این شرایط خاص عود می کند:

1- آسم ناشی از ورزش، که ممکن است در هوای خشک و سرد بدتر شود.

2- آسم شغلی، که با محرک های محیط کار مثل فوم های شیمیایی، گازها یا گرد و خاک بدتر می شود.

3- آسم ناشی از آلرژی، که با ذرات معلق در هوا مثل گرده گل ها، اسپورهای قارچ، بقایای سوسک ها یا پوسته و شوره بدن حیوانات خانگی یا بزاق دهانشان تحریک می شود.

در صورتی که علائم آسم در زمان بحران بیماری با تعریق، افزایش ضربان قلب، اختلال در صحبت کردن یا سرفه کردن، اضطراب شدید و تشنج (به‌خصوص در کودکان) و کبودی لب‌ها و انگشتان همراه باشد، بیمار باید فورا به مرکز درمانی منتقل شود.

آسم کنترل‌نشده ممکن است علائم همیشگی را داشته باشد و در موارد نادر به‌دلیل مشکلات حاد تنفسی حیات فرد را به خطر بیندازد. البته خوشبختانه بیشتر مبتلایان به آسم با رعایت اصول درمانی می‌توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند و فعالیت‌های روزمره داشته باشند.

بیشتر بخوانید: راهکارهایی برای بهتر نفس کشیدن در محیط خانه

چه کسانی در خطر ابتلا به آسم هستند؟

عواملی هستند که احتمال ابتلا به آسم را در افارد بالا می برند. از جمله:

● داشتن خویشاوند خونی که آسم دارد؛ مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر

● داشتن یک بیماری آلرژیک دیگر مانند درماتیت آتوپیک یا همان اگزما یا بیماری تب یونجه

● داشتن اضافه وزن

● سیگار کشیدن

● در معرض دود سیگار بودن

● در معرض دود اگزوز یا سایر انواع آلودگی ها قرار داشتن

● در معرض محرک های محیطی در محل کار قرار داشتن؛ مانند مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی، آرایشگری و کارخانه ها

بیشتر بخوانید: آسم و آلرژی در کودکان

پیشگیری و کنترل آسم

در بیشتر موارد، آسم از دوران کودکی بروز می‌کند. براساس بسیاری از تحقیقات، قرارگرفتن در معرض عوامل زمینه‌ساز در این سنین می‌تواند منجر به حساسیت و آسم در سنین بزرگسالی شود.

رعایت اقدامات پیشگیرانه در نوزادان و به‌خصوص افراد دارای زمینه خطر می‌تواند به کاهش بروز بیماری و مشکلات مرتبط با آن کمک کند. از جمله این اقدامات می‌توان موارد زیر را برشمرد:

● کاهش حضور خانم‌های باردار و نوزادان در معرض دود دخانیات

● شیردهی انحصاری نوزادان تا 6 ماهگی با شیر مادر و پس از آن رعایت اصول تغذیه کمکی

● رعایت شیوه زندگی سالم؛ رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا3، آنتی‌اکسیدان‌ها، به‌خصوص ویتامین‌های A، E، C و سلنیوم و کاهش مصرف نمک به‌دلیل تاثیر مثبت در کاهش التهاب مجاری تنفسی

● انجام منظم تمرینات ورزشی و بهبود سلامت عمومی، به‌خصوص در صورت ابتلا به آسم

● نظافت منزل از آلودگی‌ها، گرد و غبار و کنه‌ها و استفاده از تهویه مناسب در محیط زندگی

● کاهش حضور در خیابان‌های پرتردد و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای کمک به سلامت عمومی جامعه

● کاهش فعالیت‌های خارج از منزل در شرایط هوای ناسالم

● استفاده از ماسک هنگام حضور در محیط‌های آلوده

● بیماری آسم باید براساس شدت و عوامل تاثیرگذار و برخی آزمایش‌ها توسط پزشک متخصص درمان شود بنابراین از هر نوع خوددرمانی بپرهیزید.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع تست های تنفسی ریه و نحوه انجام آنها

تشخیص آسم

معاینه بیمار و شرح حال گرفتن از او اولین قدم در تشخیص آسم است. پزشک علائم بیمار را چک می کند تا مطمئن شود او به بیماری های دیگری مثل عفونت های تنفسی یا بیماری انسداد مزمن ریه «COPD» دچار نشده باشد.

آزمایش هایی هم برای بررسی عملکرد ریه و مقدار هوای ورودی به ریه ها در هر دم و بازدم وجود دارد که پزشک ممکن است برای شما تجویز کند؛ از جمله:

1- اسپیرومتری: آزمایش کارایی ریه که میزان هوای بازدم شما را می‌سنجد. این آزمایش وجود هرگونه انسداد در مجاری تنفسی را که ویژگی بارز آسم است تایید می کند و می‌تواند میزان نقص کارایی ریه را به دقت بسنجد. همچنین اسپیرومتری می‌تواند واکنش شما به داروهای آسم را بررسی کند. این آزمایش برای بزرگسالان و کودکان بالاتر از 5 سال توصیه می‌شود.

2- تست پیک فلومتری: یک ارزیابی شخصی که می‌توانید در منزل برای ارزیابی کارایی ریه انجام دهید. سرعت اوج جریان تنفس (PEFR) نشانه قابل اعتمادی از وجود هرگونه مشکل در کارایی مجاری تنفسی است. پزشک نحوه استفاده از دستگاه نشانگر اوج جریان را، که شامل یک نفس عمیق و دمیدن آن با تمام توان ممکن است، به شما توضیح می‌دهد. جریان اوج بالاترین سرعت جریان هوا است که می‌توانید از ریه خود خارج کنید. اگر این آزمایش به درستی انجام شود، کاهش مقیاس اوج جریان نشانگر وجود مانع در مجاری تنفسی است. اگرچه اوج جریان نسبت به اسپیرومتری از دقت کمتری برخوردار است، اما کنترل اوج جریان تنفس در منزل می‌تواند به شما در کنترل علایم آسم در منزل کمک کرده و شاخصی برای احتمال بروز حملات آسم باشد.

3- چالش متاکولین: متاکولین یک محرک آسم شناخته شده است. با استنشاق آن، مجاری تنفسی شما کمی باریک می شود. اگر به متاکولین واکنش نشان دهید، احتمالاً آسم دارید. این آزمایش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد حتی اگر آزمایش اولیه عملکرد ریه شما طبیعی باشد.

4- پرتو X قفسه سینه: اگرچه این روش همیشه ضروری نیست، اما اگر این احتمال وجود داشته باشد که علایم در اثر بیماری دیگری مثل ذات‌الریه ایجاد شده باشد، پزشک از شما می‌خواهد که عکسبرداری پرتو X قفسه سینه انجام دهید. یا، اگر داروهای آسم شما به حد کافی موثر نبوده است، عکسبرداری پرتو X قفسه سینه می‌تواند مشکل را واضح‌تر کند.

5- تست آلرژی: آزمایش های آلرژی را می توان با آزمایش پوست یا آزمایش خون انجام داد. نتایج این تست ها به شما می گویند که آیا شما به حیوانات خانگی، گرد و غبار، کپک یا گرده حساسیت دارید. سپس پزشک برای این آلرژن ها داروهای تزریقی تجویز می کند.

6- تست اکسید نیتریک: این آزمایش میزان گاز اکسید نیتریک را در نفس شما اندازه گیری می کند. هنگامی که مجاری هوایی شما ملتهب است - نشانه آسم - ممکن است سطح اکسید نیتریک بالاتر از حد طبیعی باشد. این آزمون به طور گسترده ای در دسترس نیست.

7- ائوزینوفیل های خلط: این آزمایش به دنبال سلولهای سفید خون خاص –ائوزینوفیل- در مخلوط بزاق و مخاط –خلط- است که هنگام سرفه ترشح می کنید. ائوزینوفیل ها در هنگام بروز علائم ایجاد می شوند و با روش های آزمایشگاهی در نمونه قابل مشاهده اند.

8- تست تحریک کننده برای آسم ناشی از ورزش و سرماخوردگی: در این آزمایش، پزشک انسداد مجاری تنفسی شما را قبل و بعد از انجام یک فعالیت بدنی شدید یا چند تنفس هوای سرد اندازه گیری می کند.

بیشتر بخوانید: تنفس شکمی، تمرینی برای بهبود اکسیژن رسانی به بافت ها

ترفندهای طبیعی برای تسکین آسم

گرچه امروزه پیشرفت پزشکی در زمینه بهبود بیماری‌های مختلف از جمله آسم غیرقابل‌انکار است و بسیاری از داروها می‌تواند تاثیر مثبتی در کنترل علائم بیماری داشته باشد، اما روش‌های طبیعی و برخی خوراکی‌های خوشمزه نیز در تسکین این ناراحتی تنفسی موثر هستند. مسلما چنین توصیه‌هایی جایگزین درمان تخصصی بیماری نیست و نباید داروها را خودسرانه کنار گذاشت.

بیشتر بخوانید: درمان آسم در طب سنتی

برای درمان آسم چه بخوریم؟

به گزارش «بهپو» و به نقل از «مایوکلینیک»، شیوع ابتلا به آسم طی 10 سال گذشته در بسیاری از کشورهای دنیا افزایش یافته که نشان‌دهنده آلودگی محیط‌زیست است. همچنین تغذیه نقش مهمی در بروز این بیماری دارد. تغییر عادات غذایی یکی از جنبه‌های حائز اهمیت در بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به آسم است و می‌تواند به پیشگیری و کاهش علائم بیماری کمک کند.

توجه به تغذیه کاملا سالم باعث پیشگیری از فعالیت خیلی زیاد سلول‌های ایمنی می‌شود تا واکنش به آلودگی‌های هوا و عوامل حساسیت‌زا کاهش یابد. بعضی از ریزمغذی‌ها و ویتامین‌ها نیز مانع از عملکرد رادیکال‌های آزاد می‌شوند، شدت و وخامت حملات آسم را کاهش می‌دهند و فعالیت ریه‌ها را بهبود می‌بخشند./

بیشتر بخوانید: توصیه ها و ممنوعیت های غذایی برای مبتلایان به آسم

بیشتر بخوانید: 7 توصیه تغذیه ای به بیماران آسم