راهکارهای ترمیم اسکار پس از عمل جراحی

بیشتر افراد روی پوستشان جوشگاه‌هایی ناشی از آکنه، جراحت‌ها یا سوختگی دارند. راه‌هایی برای پیشگیری از بروز جوشگاه وجود دارد اما اگر جوشگاه‌ها ایجاد شد، برای درمان آن هم راه‌حل‌هایی هست.

مریم، جوان 32‌ساله‌ای است که از اسکار یا جوشگاهی که بعد از عملش در موضع عمل شکل گرفته، ناراضی است زیرا هم شکل بدی دارد و هم خاطرات آن روزی که شنید کبدش از کار افتاده و باید پیوند کبد شود را برایش تداعی می‌کند. او می‌خواهد بداند آیا راه‌حلی وجود دارد که بتواند اسکار روی شکم که اتفاقا بزرگ هم هست را برطرف کند؟ البته هنوز 3 ماه از این عمل سخت و معجزه‌آسا نگذشته و به نظر می‌رسد مریم کمی عجول است و هنوز باید صبر کند. آنچه مهم است، سلامت کبد و سلامت عمومی است، نه زیبایی پوست.

به گزارش «بهپو»، جوشگاه از جمله شایع‌ترین مشکل‌های پوستی است و بیشتر افراد روی پوستشان جوشگاه‌هایی ناشی از آکنه، جراحت‌ها یا سوختگی دارند. گاهی جوشگاه ناشی از این حوادث به شکل تغییر رنگ بروز می‌کند و گاهی به فرورفتگی یا برجستگی تبدیل می‌شود. راه‌هایی برای پیشگیری از بروز جوشگاه وجود دارد اما اگر جوشگاه‌ها ایجاد شد، برای درمان آن هم راه‌حل‌هایی هست.

بیشتر بخوانید: روش هایی برای از بین بردن جای زخم

جوشگاه چیست؟

لایه اپیدرم، لایه‌ای زایا و دائم در حال بازسازی است. به همین دلیل آسیب به این لایه مشکلی ایجاد نمی‌کند و پوست بعد از مدتی به حالت اول خود برمی‌گردد، ولی لایه‌ زیرین (درم) که اسکلت‌بندی پوست را تشکیل می‌دهد، اینطور نیست. این لایه دارای کلاژن و الاستین است و در اثر صدمه دچار خونریزی می‌شود و برای اینکه بتواند قوام خود را نگه دارد، بافت اضافه‌ای در محل برش ایجاد می‌کند که در اصطلاح به آن جوشگاه یا جای زخم –اسکار- گفته می‌شود.

4 عامل مهم در ایجاد جوشگاه در موضع جراحی

برش‌هایی که جراح برای انجام عمل جراحی روی پوست ایجاد می‌کند، عمدتا منظم‌تر هستند اما همین‌ برش‌ها نیز با توجه به نوع عمل جراحی در زوایای مختلفی انجام می‌شوند که می‌تواند در ایجاد نوع جوشگاه بسیار موثر باشد. 4 نکته مهم در این رابطه وجود دارد:

1. پوست انسان نقشه هندسی مشخصی دارد. اگر برش در جهت خطوط باشد، جوشگاه به حداقل مقدار خواهد رسید، مثلا اگر برش عرضی در پیشانی ایجاد شود، احتمال به جا ماندن جوشگاه بسیار اندک خواهد بود ولی اگر عمود بر خطوط طبیعی پوست باشد، حتما اسکار قابل‌توجهی باقی خواهد ماند.

2. عامل دوم محل زخم است. اگر در نواحی‌ای مانند قفسه سینه که پوست تحت‌فشار است، برشی ایجاد شود، مانند برش در جراحی قلب باز، جوشگاه زیادی برجای می‌گذارد. در برش‌های شکمی هم اگر برش عرضی باشد، نمود کمتری دارد ولی اگر عمودی باشد، بیشتر مشهود است. گرچه در این ناحیه پوست زیاد تحت‌فشار نیست ولی باز هم نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده فرد چه نوع جوشگاهی خواهد داشت.

3. نوع بخیه زدن پزشک را هم نباید از نظر دور داشت. گرچه در برش‌های جراحی پوست را از زیر با نخ‌های دیرجذب می‌دوزند تا جوشگاه زیباتری ایجاد شود ولی هر چقدر پزشک تبحر کمتری در بخیه زدن داشته باشد، جوشگاه بدشکل‌تری هم ایجاد خواهد شد.

4. ژنتیک افراد نیز در جوشگاه‌های بعد جراحی تاثیرگذار است. در بعضی از نژادها مانند سیاهپوستان جوشگاه بعد از عمل جراحی قابل‌توجه خواهد بود.

از بین بردن اسکار جراحی

2 نوع اسکار یا جوشگاه وجود دارد؛ جوشگاه هیپرتروفیک و جوشگاه کلویید. این 2 جوشگاه با هم تفاوت دارند.

جوشگاه هیپرترفیک به‌صورت زخمی به رنگ صورتی، قرمز کمرنگ یا تیره است که سطح صافی دارد و به مرور قوام آن مانند نواحی دیگر پوست می‌شود و گاهی هم کاملا محو خواهد شد.

جوشگاه‌های کلوییدی چنین نیستند. این نوع جوشگاه‌ها ظاهر نازیبایی دارند؛ برجسته‌اند، کناره‌های آنها نامنظم است و گاهی هم رشد فزاینده دارند و اغلب به اطراف گسترش پیدا می‌کنند. مشکل دیگری که جوشگاه‌های کلوییدی دارند خارش و سوزش در ناحیه است که فرد را وادار به خاراندن جوشگاه می‌کند. این کار باعث بزرگ‌تر شدن ناحیه جوشگاه و در اصطلاح ایجاد گوشت اضافه می‌شود. البته خارش و سوزش در جوشگاه‌های هیپرتروفیک هم دیده می‌شود.

به‌طور خلاصه، جوشگاه هیپرترفیک بهتر از کلویید است. جوشگاه‌های هیپرتروفیک مشکل زیادی برای بیماران ایجاد نمی‌کنند زیرا به مرور بسیار کمرنگ‌تر می‌شوند و گاهی هم از بین می‌روند بنابراین مردم نسبت به آن زیاد حساسیت ندارند ولی جوشگاه‌های کلوییدی مشکل‌ساز هستند، حتی اگر در معرض دید نباشند، ظاهر بدشان باعث می‌شود فرد برای رهایی از آن اقدام کند. در مورد جوشگاه‌های کلوییدی که رشد پیشرونده دارند باید زودتر اقدامات درمانی آغاز شود.

در این مواقع بهترین و موثرترین راه تزریق کورتون است. البته کورتون را حتما باید پزشک داخل گوشت اضافه تزریق کند و چند بار هم تکرار شود. معمولا فاصله تکرار تزریق بعدی، 1 ماه بعد است. کورتون به‌تدریج باعث مهار سلولی به نام فیبروبلاست می‌شود. در جوشگاه‌های کلوییدی، فیبروبلاست به‌طور غیرعادی ماده پروتئینی به نام کلاژن تولید می‌کند. کلاژن اضافی به‌صورت برآمدگی در پوست بروز می‌کند که به آن گوشت اضافه می‌گویند. کورتون فعالیت غیرعادی فیبروبلاست را کنترل می‌کند. اگر کورتون عمقی تزریق شود، ممکن است باعث ایجاد فرورفتگی در ناحیه جوشگاه شود.

فشار روی جوشگاه نیز که با کش‌های به‌خصوصی ایجاد می‌شود می‌تواند جلوی رشد جوشگاه را بگیرد.

استفاده از کرایوتراپی با نیتروژن مایع نیز برای جوشگاه‌های خیلی سفت و ضخیم مناسب است.

بسیاری از بیماران از درمان با لیزر سوال می‌کنند. این درمان نیز بسیار موثر است ولی تا زمانی که جوشگاه تازه و قرمز است؛ زیرا برای اثربخشی لیزر باید بافت کلویید از عروق غنی باشد، در غیر این صورت لیزردرمانی نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.

جراحی جوشگاه‌ آخرین گزینه برای بیمار است زیرا پوستی که یک بار جوشگاه می‌سازد، استعداد ساختن جوشگاه‌های بعدی را هم دارد و احتمال اینکه جوشگاه بعدی شدیدتر باشد، وجود دارد.

همه بیماران باید بدانند هیچ جوشگاهی را نمی‌توان به‌طور کامل از بین برد.

کدام روش درمان برای کدام جوشگاه؟

جوشگاه‌ها در افراد جوان معمولا برجسته‌تر و بزرگ‌تر تشکیل می‌شود. در کودکان نیز ممکن است جوشگاه بزرگ و برجسته باشد ولی معمولا با افزایش سن و کشیده‌تر شدن پوست، احتمال اینکه جوشگاه به مرور تغییر شکل بدهد، وجود دارد، اما قرار گرفتن اسکار در مکان خاصی از پوست، باعث دیده شدن بیشتر آن می‌شود. مثلا جوشگاه‌هایی که در چانه ایجاد می‌شوند به دلیل محکم بودن منطقه و انحنای آن، واضح‌تر از جوشگاه‌های روی گونه نمود پیدا می‌کنند. همچنین جوشگاه‌هایی که عمود بر خطوط طبیعی پوست یا پهن‌تر از چروک پوست هستند، از شکل طبیعی پوست تبعیت نمی‌کنند و ظاهر بدتری دارند، اما پزشکان روش‌های متعدد و زیادی برای از بین بردن جوشگاه‌ها استفاده می‌کنند که بسیاری از آنها بی‌تاثیرند یا اثر کمی دارند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، روش‌های ترمیم جوشگاه از این قرار است:

● استفاده از مواد آرایشی: ساده‌ترین و کم‌دردسرترین روش، استفاده از مواد آرایشی است. حتی افراد در این مواقع می‌توانند از تکنیک‌های گریم هم استفاده کنند، اما این روش برای جوشگاه‌های مسطح است و برای نوع کلوییدی تاثیر چندانی ندارد به‌خصوص اگر جوشگاه بسیار بزرگ باشد.

● استفاده از لیزر: روش دیگری که مردم از آن استقبال زیادی می‌کنند، استفاده از لیزر است، اما برخلاف آنچه تصور می‌شود، درمان اسکار با لیزر معمولا کامل نیست و امکان برگشتن پوست به حالت اولیه وجود ندارد. همچنین لیزر بیشتر روی جوشگاه‌های قرمز تاثیرگذار است. لیزری که برای این کار استفاده می‌شود از نوع پی دی ال و لیزر فرکشنال است.

● استفاده از درم ابریژن یا سایش پوست: این روش بیشتر برای جوشگاه‌های سطحی و خفیف کاربرد دارد. جوشگاه‎های سطحی شامل جوشگاه‌های ناشی از جوش‌های بلوغ، در اثر خالکوبی، بیماری آبله‌مرغان و... است. سایش پوست مراقبت خاصی نیاز ندارد. معمولا در جوشگاه‌های سطحی یک بار عمل سایش کافی است ولی در مواقعی که ضایعات عمیق و وسیع هستند، سایش باید چند بار تکرار شود.

● لایه‌برداری: در این روش برای لایه‌برداری از مواد شیمیایی خاصی استفاده می‌شود. لایه‌برداری سطح خارجی پوست را برمی‌دارد و رنگ جوشگاه به‌تدریج به شکل قسمت‌های دیگر پوست درمی‌آید. این روش برای جوشگاه‌های بسیار سطحی و خفیف مفید است.

● استفاده از جراحی: جراحی برای بعضی از جوشگاه‌ها مانند جوشگاه‌های پهن و طویل کاربرد دارد. در این روش جراح گوشت اضافه را برمی‌دارد و لبه‌های 2 طرف زخم را به هم می‌رساند. البته این روش فقط برای نقاطی از بدن امکان‌پذیر است که پوست آن خاصیت ارتجاعی زیادی داشته باشد. جراحان پلاستیک معمولا به جزییات خطوط طبیعی پوست و جهت عضلات توجه زیادی می‌کنند و با ایجاد برش‌های نامنظم در جوشگاه بلند کاری می‌کنند تا خط جوشگاه باریک‌تر به نظر برسد.

● استفاده از ژل: یکی از کاربردهای ژل در بدن، پرکردن فرورفتگی‌هاست. همان‌طور که می‌دانید همه زخم‌ها گوشت اضافه ایجاد نمی‌کنند و جوشگاه بعضی از آنها به‌صورت تورفتگی باقی می‌ماند. در این مواقع با استفاده از ژل می‌توان ناحیه تورفته را پر کرد. پزشک میزان تزریق ژل را بر اساس میزان قوام جوشگاه تشخیص می‌دهد. این روش برای زخم‌های تورفته بسیار مفید و سریع‌الاثر است ولی ممکن است نیاز باشد تزریق ژل چند بار تکرار شود.

● تزریق کورتون: این روش نیز یکی از موثرترین روش‌ها برای جوشگاه‌هایی است که به‌صورت گوشت اضافه درآمده‌اند. البته برای گوشت‌های اضافه خیلی بزرگ ممکن است کاربردی نباشد. تزریق کورتون باعث کوچک شدن گوشت اضافه می‌شود. این روش نیز شاید لازم باشد چند بار تکرار شود.

● سرمادرمانی: این روش مشابه تزریق کورتون عمل می‌کند. در این روش لایه‌های فوقانی پوست منجمد می‌شود. با منجمد شدن جوشگاه در خیلی از مواقع، گوشت اضافه نیز کوچک خواهد شد.

● پیوند پوست: پیوند پوست تقریبا آخرین گزینه‌ای است که جراحان از آن استفاده می‌کنند. پزشک گوشت اضافه را با وسایل ظریفی برمی‌دارد. سپس بخش سالمی از پوست را که معمولا از پشت گوش است برمی‌دارد و به ناحیه پیوند می‌زند. گرچه در همین ناحیه نیز جوشگاه باقی می‌ماند و لبه‌های پیوند را نمی‌توان کاملا محو کرد ولی شکل آن بسیار زیباتر از گوشت اضافه قبلی است./