سینوزیت مزمن-آشنایی با علایم، تشخیص و درمان

سینوزیت بیماری است که سبب گرفتگی و خروج ترشحات از بینی و نیز درد در ناحیه صورت می‌‌شود. سینوس‌ها حفره‌های توخالی درون استخوان‌های جمجمه هستند که داخل آنها توسط لایه نازکی از سلول‌های مخاطی پوشیده شده است.
در حالت طبیعی این سلول‌ها روزانه مقدار اندکی ترشحات تولید می‌کنند، اما در صورت بروز عفونت، این لایه دچار آماس و تورم شده و میزان ترشح تولید شده به‌طرز چشمگیری افزایش می‌یابد همچنین تورم لایه مخاطی ممکن است مانع تخلیه طبیعی ترشحات و خارج شدن آنها از درون سینوس‌ها شود.
شایع‌ترین نوع سینوزییت، سینوزیت حاد است که معمولا به دنبال یک سرماخوردگی ساده ایجاد شده و ظرف یک تا سه هفته بهبود می‌یابد. رینوسینوزیت مزمن (التهاب مزمن بینی و سینوس) برخلاف سینوزیت حاد که معمولا منشاء عفونی دارد، دلایل پیچیده‌تر و دوران طولانی‌تری داشته و بیش از 3 ماه به درازا می‌کشد. عفونت قطعا می‌تواند، سبب به وجود آمدن یا شدت یافتن سینوزیت مزمن شود، اما بیماران مبتلا به این بیماری معمولا دچار آماس و التهاب درازمدت مخاط این ناحیه هستند که با عفونت به تنهایی توجیه نمی‌شود. سینوس‌های این افراد بسیار ملتهب بوده و یک یا چند سینوس آنها توسط انبوه ترشحات چرکی کاملا پر شده است. این التهاب مزمن می‌تواند، سبب رشد غیرطبیعی لایه مخاطی و پیدایش ساختاری به نام «پولیپ» در بینی یا سینوس‌های برخی افراد مبتلا شود.

پزشکان معمولا سینوزیت مزمن را بسته به ویژگی‌های موجود به 3 گروه متفاوت دسته‌بندی می‌کنند:

رینوسینوزیت مزمن بدون پولیپ‌های بینی: این نوع، شایع‌ترین نوع سینوزیت مزمن به‌شمار می‌آید. در این نوع سینوزیت، مخاط پوشاننده سینوس توسط عواملی مانند حساسیت به مواد حساسیت‌زای موجود در هوا یا عفونت دچار آزردگی و تورم می‌شوند. این عوامل ممکن است برای افراد مختلف متفاوت باشند.
رینوسینوزیت مزمن با پولیپ‌های بینی: همانطور که گفتیم مخاط پوشاننده درون بینی و سینوس برخی افراد مبتلا به سینوزیت مزمن، دچار رشدهای غیرمعمولی به نام پولیپ می‌شود. این پولیپ‌ها ممکن است بزرگ شده یا تعداد آنها افزایش یابد. این امر می‌تواند سبب بسته شدن مسیر تخلیه سینوس‌ها و بروز علایم شود. دانشمندان درست نمی‌دانند که پولیپ‌ها چرا در بینی برخی افراد پدید می‌آیند درمان این عارضه شامل درمان دارویی برای کاهش اندازه پولیپ یا برداشت جراحی آنهاست. برخی از بیماران به استفاده از هر دو روش نیاز پیدا می‌کنند.
رینوسینوزیت مزمن با آلرژی به قارچ‌ها: برخی بیماران مبتلا به رینوسینوزیت مزمن واکنش‌های حساسیتی شدیدی نسبت به قارچ‌های درون حفرات سینوس خود پیدا می‌کنند. هوا به صورت طبیعی حاوی مقداری ذرات قارچی مانند هاگ‌ها است و اغلب افراد بدون هیچ مشکلی وجود این هاگ‌ها را درون هوای تنفسی خود تحمل می‌کنند، اما حساسیت به این ذرات قارچی در برخی افراد سبب آزردگی مزمن مخاط پوشاننده سینوس و تولید ترشحات غلیظی می‌شود که حفره سینوس را کاملا پر می‌کند. برای تشخیص این نوع سینوزیت، پزشک باید این ترشح غلیظ را درون سینوس دیده و وجود ذرات قارچی را درون این ترشحات در زیر میکروسکوپ مشاهده کند. سپس پزشک باید با انجام تست‌های حسایت تایید کند که بیمار نسبت به قارچ‌ها حساسیت دارد.

نشانه‌های سینوزیت مزمن

تشخیص سینوزیت مزمن با داشتن حداقل 2 نشانه از علایم زیر برای مدت حداقل 3 ماه نهاده می‌شود:

گرفتگی بینی: خروج ترشحات زرد، سبز یا قهوه‌ای تازه از بینی یا جاری شدن این ترشحات از پشت بینی به درون حلق (باید توجه داشت که به دلیل وجود مقداری باکتری بی‌آزار به صورت طبیعی درون حفرات بینی ترشحات غیرچرکی شفاف نیز در صورت باقی ماندن درون این عضو به مدت کافی تغییر رنگ خواهند داد، بنابراین مشاهده ترشحات رنگی لزوما به معنی حضور عفونت نیست و تنها در صورتی‌که ترشح تازه‌ای که در جریان است خصوصیات فوق را داشته باشد به عنوان نشانه‌ای از بیماری در نظر گرفته می‌شود)
درد، احساس فشار یا پری در ناحیه صورت
کاهش قدرت بویایی نسبت به قبل

آیا احتمال ابتلا به سینوزیت مزمن برای همه یکسان است؟

برخی از افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند. داشتن شرایط زیر خطر بروز این بیماری را افزایش می‌دهد:

حساسیت‌ها: وجود حساسیت به ذرات حساسیت‌زای تنفسی به خصوص ذراتی که در تمام فصول در هوا موجودند در میان افراد مبتلا به سینوزیت مزمن بیشتر از جمعیت عادی است. حساسیت به کپک، سوسک و مایت گرد و غبار (حشره‌ای بسیار ریز که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست) از جمله شایع‌ترین حساسیت‌های مشاهده شده در بین این بیماران است.
اختلالات سیستم ایمنی بدن که وظیفه مقابله با عفونت‌های مختلف را برعهده دارد.
ابتلای مکرر به سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی.
وجود هرگونه شکستگی یا تغییر شکل در بینی، به‌طوری‌که تخلیه ترشحات طبیعی سینوس‌ها را با مشکل روبرو سازد.
استنشاق دود سیگار.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

علایم زیر می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های بسیار جدی باشند. با مشاهده هر یک از علایم خطر زیر سریعا خود را به مرکز درمانی برسانید:

تب بالای 2/39 درجه سانتی‌گراد،
بروز ناگهانی درد شدید در سر و صورت،
دوبینی یا اختلال در بینایی،
پدید آمدن تورم و قرمزی دور هر یک از چشم‌ها یا هردو،
سردرد بسیار شدید یا خشکی گردن.

آیا تصویربرداری خاصی برای تشخیص سینوزیت مزمن وجود دارد؟

بله، ولی معمولا نیازی به انجام این تست‌ها وجود ندارد. از جمله این بررسی‌ها می توان به سی‌تی اسکن و سایر تصویربرداری‌ها و نیز آندوسکوپی سینوس اشاره کرد. سی‌تی اسکن فضای درون سینوس را به تصویر می‌کشد و در آندوسکوپی سینوس، پزشک یک لوله باریک را که در انتهای آن یک دوربین قرار داده شده از راه بینی به درون سینوس بیمار فرستاده و این فضا را مورد بررسی قرار می‌دهد.

چگونه می‌توانم به بهبودی خود کمک کنم؟

در صورتی‌که اهل دخانیات هستید با ترک سیگار کمک شایانی به خود و همچنین اطرافیان خود خواهید کرد. افراد دچار حساسیت نیز با مراجعه به پزشک و کنترل بهتر علایم حساسیت خود می‌توانند بهبودی خود را تسریع کنند. شست‌شوی بینی با آب نمک نیز گام دیگری است که می‌تواند با خارج کردن ترشحات و مواد حساسیت‌زا از درون بینی به بهتر شدن حال شما کمک کند.

سینوزیت مزمن چگونه درمان می‌شود؟

پزشک شما ممکن است درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد کند که معمولا شامل موارد زیر است:

استروئیدها: این داروها با کاهش آماس و تورم، کاستن از میزان ترشحات و نیز کوچک‌تر کردن اندازه پولیپ‌ها در افراد داری پولیپ، سبب بهبود بیماران می‌شوند. این داروها را می‌توان به صورت اسپری‌های استنشاقی یا قطراتی که درون بینی ریخته می‌شوند استفاده کرد. همچنین شما ‌می‌توانید داروهای استروئیدی را به محلول نمکی که برای شست‌شوی بینی خود استفاده می‌کنید اضافه نمایید. پزشکان در پاره‌ای از موارد ممکن است قرص‌های خوراکی این دارو را نیز برای شما تجویز کنند.
آنتی‌بیوتیک‌ها: این داروها برای درمان عفونت سینوس که گاهی در سینوزیت مزمن دیده می‌شود، تجویز می‌شوند.
جراحی: گاهی از اوقات برای رفع عاملی که سبب انسداد مجرای خروجی سینوس‌ها به درون بینی شده، استفاده از جراحی ضرورت پیدا می‌کند. همچنین جراحی در برداشتن پولیپ‌ها نیز کاربرد دارد. باید توجه داشت که انجام جراحی معمولا تنها زمانی که درمان‌های دارویی با شکست مواجه شده باشند، به بیماران توصیه می‌شود./