گرمای هوا باعث تشدید چه بیماری‌هایی می‌شود؟

دمای بالای هوا زندگی را برای ساکنان شهرهای گرم ایران دشوار کرده ولی در این میان، برخی افراد نیز از بیماری خاصی رنج می‌برند و با افزایش هر درجه دمای هوا بیشتر در معرض خطر تشدید بیماری قرار می‌گیرند.

به گزارش «بهپو»، عملکرد 3 سیستم مهم بدن یعنی سیستم قلبی-عروقی، سیستم دستگاه ادراری و دستگاه گوارش در گرما از همه مهم‌تر است. اگر این 3عضو مشکلی نداشته باشند، می‌توانند در گرمای شدید نیز عملکرد مطلوب خود را حفظ کنند ولی در صورت وجود بیماری، این خود بیمار است که باید با آگاهی‌هایی که از قبل دارد، به داد عضو رنجور بشتابد و جلوی بروز اختلال در عضو و دستگاه سالم را بگیرد.

بیشتر بخوانید: کمبود آب در بدن چه بیماری هایی سرتان می آورد؟

تاثیر گرما بر دستگاه ادراری

افزایش دمای هوا در 2 دهه گذشته تغییرات زیستی زیادی ایجاد کرده است. علت اصلی این تغییر دما استفاده از سوخت‌های فسیلی است که باعث تولید گاز دی‌اکسیدکربن و گرم‌تر شدن هوای زمین به‌خصوص در مناطقی که کشورهای توسعه نیافته وجود دارند، شده است. گرمای هوا روی بدن تاثیر منفی می‌گذارد. یکی از اندام‌هایی که در هوای گرم بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد، کلیه‌هاست. وظیفه کلیه‌ها متعادل کردن آب و الکترولیت‌ها مثل سدیم، پتاسیم، منیزیم و... است. با افزایش دمای هوا کلیه‌های بعضی افراد بیشتر در معرض کم‌آبی قرار می‌گیرد.

صاحبان بعضی از مشاغل دسترسی منظمی به آب ندارند. طبق بررسی‌ها در کشورهایی که هوا گرم‌تر شده و مردم اطلاع کافی درباره تاثیر کم آبی بر سلامت بدن نداشته اند، نارسایی کلیه شیوع بیشتری پیدا کرده است.

کم‌آبی ممکن است حاد باشد

هنگامی که کلیه‌ها با کم‌آبی مواجه می‌شوند، عملکردشان دچار مشکل می‌شود. اگر کم‌آبی ناگهانی باشد مثلا فردی در بیابان رها شود، لوله‌های کلیوی دچار نکروز یا مرگ سلولی می‌شوند. در این موارد اوره و کراتینین خون افزایش می‌یابد و اگر درمان به‌موقعی انجام نگیرد، بیمار فوت می‌کند ولی با درمان مناسب بعد از 2 هفته بهبود پیدا می‌کند، فقط کمی آسیب کلیوی باقی می‌ماند. اگر کم‌‌آبی ادامه یابد و فرد نیز متوجه آن نباشد دچار حملات مکرر خواهد شد. در هر حمله باز هم قسمتی از لوله‌های کلیوی از بین می‌روند و سرانجام بیمار دچار نارسایی مزمن کلیوی می‌شود.

کم‌آبی مزمن خطرناک‌تر است

برخی افراد به مدت طولانی کم‌آب می‌مانند، مثلا یک کارگر ساختمانی را در نظر بگیرید که در هوای گرم کار می‌کند، بدون اینکه آب بنوشد. کارگران چند روز یا چند ماه در این وضعیت می‌مانند و به‌تدریج دچار نقص در عملکرد کلیه می‌شوند. البته این نقص ممکن است بعد از چند سال بروز کند.

کودکان بیشتر به آب نیاز دارند

قرار گرفتن خانم‌های باردار در هوای گرم روی جنین تاثیر می‌گذارد. به‌طور کلی، آب نیاز اساسی بدن از همان دوران جنین تا کهنسالی است ولی اثر کم‌آبی روی کودکان بسیار شدیدتر از بزرگسالان است. میزان نیاز آب بدن کودکان با توجه به سطح بدن بیشتر از بالغان است. کودکان تحرک بیشتری نسبت به بالغان دارند. تنفس آنها نیز بیشتر دهانی است. زمانی که هوا گرم است و در هوا نیز آلاینده وجود دارد، عملکرد بینی به‌عنوان راه تنفسی و فیلتراسیون هوا بسیار کمتر می‌شود بنابراین تنفس دهانی کودک را بیشتر در معرض آلاینده‌‌ها و از دست دادن آب بدن قرار می‌دهد.

مصرف بعضی داروها در هوای گرم سلامت کلیه‌ها را به خطر می‌اندازد

برخی افراد هم از داروهای افزایش‌دهنده ادرار استفاده می‌کنند. داروهای مدر آب بدن را کم می‌کنند و اگر مصرف آب کم شود، احتمال آسیب به کلیه‌ها بیشتر می‌شود. برخی داروها هم باعث آسیب به کلیه می‌شوند که سردسته آنها آمینوگلیکوزیدها مثل جنتامایسین است. مصرف این دارو همراه با کم‌آبی بدن می‌تواند صدمه جدی و غیرقابل‌برگشت به کلیه‌ها وارد کند.

احتمال بروز سنگ کلیه در کلیه‌های سنگ‌ساز در فصل گرم بیشتر است

بیمارانی که کلیه سنگ‌ساز دارند یعنی طی 6 ماه گذشته 2 بار دچار سنگ کلیه شده‌اند احتمال عود سنگ کلیه‌ آنها در فصول گرم وجود دارد به‌خصوص اگر به میزان کافی آب مصرف نکنند.

چقدر آب بنوشیم؟

خداوند میزان مصرف آب را با تشنگی برای انسان‌ها تنظیم کرده بنابراین هر گاه فرد دچار تشنگی می‌شود باید آب بنوشد. اینکه می‌گویند در روز 8-6 لیوان آب بنوشید، مبنای علمی ندارد. افرادی که دچار کلیه سنگ‌ساز هستند ادرار روزانه‌شان باید 2 لیتر در روز باشد.

البته این مقدار نیز برای فردی که کلیه‌ سنگ‌ساز دارد، متفاوت است زیرا ممکن است این فرد یک کارگر ساختمانی باشد که زیر آفتاب کار می‌کند یا کارمندی که جلوی کولر گازی نشسته است. نیاز این 2 به آب برای تولید 2 لیتر ادرار در روز متفاوت است. شاید بسیاری از افراد متوجه تولید 2 لیتر ادرار نشوند. بهترین راهنمایی این است که به رنگ ادرارشان توجه کنند که به رنگ زرد کهربایی باشد و تیره‌تر از این نشانه کم‌آبی است. بی‌رنگی کامل ادرار هم نشانه مصرف بییش از حد آب است که این مساله نیز موجب فشار آمدن روی کلیه‌ها می‌شود. همچنین می‌توان کاری کرد که فرد آب بدن خود را از منابع مختلف مانند آب معمولی، دوغ، میوه‌، چای و... تامین کند.

این نکته را هم باید در نظر داشت در محیط‌های بسیار گرم ممکن است دسترسی به آب شرب بهداشتی وجود نداشته باشد و مردم برای رفع تشنگی به آب‌های غیراستاندارد روی‌آورند. این افراد ممکن است دچار بیماری‌های انگلی-گوارشی یا بیماری‌های عفونی-کلیوی شوند.

تاثیر گرما بر دستگاه قلب و عروق

تحقیقات نشان داده هوای گرم باعث افزایش میزان بروز حملات قلبی می‌شود اما قلب بیشتر افراد سالم بدون هیچ مشکلی تغییرات ایجاد شده در اثر گرمای هوا را تحمل می‌کند ولی افراد سالمند یا بیمارانی که دچار عارضه قلبی هستند ممکن است در گرما دچار مشکل شوند. بنابراین اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید یا بالاتر از 50 سال دارید، باید در هوای گرم بیشتر مراقب سلامت خود باشید و به این نکات توجه کنید. دمای زیاد هوا از راه‌های مختلف باعث اختلال در عملکرد قلب بیماران قلبی و سالمندان می‌شود.

1- بدن برای مقابله با دمای زیاد هوا از مکانیسم‌های متعددی استفاده می‌کند. تبادل گرما بین بدن و محیط بیرونی یکی از راه‌های مقابله با گرمای هواست. این عمل به افزایش ضربان قلب و سرعت جریان خون نیاز دارد و در یک روز گرم ممکن است جریان خون به میزان 2 تا 4 برابر افزایش یابد.

2- راه دیگر خنک شدن بدن تعریق است. در روزهای گرم میزان تعریق افزایش می‌یابد و بدن از این راه خنک می‌شود. این کار موجب از دست رفتن املاح بدن مثل سدیم، پتاسیم و سایر مواد معدنی لازم برای عمل انقباضی قلب خواهد شد که در بیماران قلبی ممکن است اختلالی در عملکرد قلب ایجاد کند.

3- در هوای گرم میزان آب بدن کاهش می‌یابد. کاهش آب بدن باعث افزایش غلظت خون می‌شود. این روند نیز زمینه را برای بروز حمله قلبی مهیا می‌کند.

کدام بیماران باید بیشتر مراقب خود باشند؟

افراد مبتلا به بیماری قلبی که از داروهای کاهش‌دهنده خطر حمله قلبی، کاهش‌دهنده حجم اضافی مایعات بدن در نارسایی قلبی و ریتم غیرطبیعی قلب و درد قفسه سینه استفاده می‌کنند، باید در روزهای گرم خیلی بیشتر مراقب خود باشند.

وقتی مبتلایان به بیماری قلبی یا افراد بالای 50 سال در هوای گرم قرار می‌گیرند، تغییرات ایجادشده در سیستم عروقی-قلبی ممکن است باعث علائمی مانند تهوع و استفراغ، خستگی، سردرد، خواب‌آلودگی و پرش عضلانی شود. این علائم مهم هستند و افراد باید به آن توجه و با تداوم آن به پزشک معالج خود مراجعه کنند.

بیشتر بخوانید: گرما علیه قلب و فشار خون

12 توصیه برای کاهش عوارض گرما بر قلب

● فعالیت‌های خارج از منزل را در ساعات خنک‌تر روز (ساعات اولیه صبح یا غروب) انجام دهید.

● کفشی انتخاب کنید که هوا به خوبی در آن جریان داشته باشد. پوشیدن کفش مناسب باعث تعریق کمتر پاها می‌شود.

● لباس مناسب بپوشید و از کلاه یا عینک آفتابی استفاده کنید.

● کرم ضدآفتاب بزنید.

● هوای سرد و خنک بهترین روش مقابله با گرماست. استفاده از پنکه یا بادبزن کمک زیادی به خنک نگه داشته بدن در گرمای شدید نمی‌کند.

● اگر بیرون از محیط خانه یا محل کار هستید، به‌طور دوره‌ای زیر سایبان یا یک مکان خنک توقف کنید و قبل از شروع فعالیت مجدد، مایعات کافی بنوشید.

● در روزهای گرم سعی کنید هر ساعت یک لیوان آب بنوشید. مصرف مایعات باید قبل از شروع، حین و پس از فعالیت باشد. البته در صورت ابتلا به نارسایی قلبی حتما با پزشک خود در مورد میزان مجاز مصرف آب و مایعات مشورت کنید.

● مصرف مایعات گازدار و نوشیدنی‌هایی مانند آب میوه شیرین، باعث آهسته شدن انتقال مایعات از دستگاه گوارش به جریان خون می‌شود. استفاده از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی هم باعث از دست رفتن بیشتر آب بدن خواهد شد. پس از نوشیدن چنین مایعاتی در روزهای گرم اجتناب کنید.

● غذای سبک بخورید. وعده‌های غذایی باید کوچک باشند تا معده را پر نکنند. سوپ‌های سرد، سالادها، میوه‌ها و... می‌توانند گرسنگی را برطرف کند و مایعات کافی به بدن برسانند.

● داروهای قلبی نیز می‌توانند باعث پاسخ تشدیدیافته‌ بدن به گرما شوند‌. البته ادامه مصرف داروها اهمیت خاصی دارد و قطع خودسرانه آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. اگر نیازی به تغییر دارو یا دوز آن احساس شود، این کار را حتما باید پزشک انجام دهد.

● حتی در صورت مصرف نکردن دارو، ممکن است احساس تشنگی در افراد مسن دچار اختلال شود بنابراین آنها حتی در صورت تشنه نبودن نیز آب بنوشند.

● بیمارانی که تحت عمل تعویض دریچه قلبی قرار گرفته‌اند برای پیشگیری از تشکیل لخته روی دریچه باید مقادیر زیادی مایعات مصرف کنند. پزشک معالج حتما درباره دریافت میزان کافی مایعات روزانه برای بیمار توضیح می‌دهد.

تاثیر گرما بر دستگاه گوارش

با هر 1 درجه افزایش دما، احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی گوارشی 2 درصد بالاتر می‌رود. بسیاری از میکروب‌ها مانند سالمونلا در هوای گرم و محیط بیرون از بدن بیشتر زنده می‌مانند. به همین دلیل اپیدمی بیماری‌هایی مثل گاستروآنتریت که ناشی از آلودگی‌های میکروبی است در فصل تابستان بیشتر است. در هوای گرم میکروب‌ها به سرعت در غذا رشد و مسمومیت ایجاد می‌کنند.

4 توصیه برای کاهش عوارض گرما بر گوارش

● بهتر است در روزهای گرم سال از خریدن غذاهایی که احتمال فاسد شدنشان در گرما وجود دارد خودداری شود. بهتر است افراد حتما آب معدنی با خود همراه داشته باشند.

● نکته مهم دیگر مسافرت‌ها و سفرهای تابستانی است که باعث می‌شود بهداشت افراد تغییر کند. افراد مجبورند به سرویس‌ بهداشتی عمومی بروند و در یک دستشویی دست خود را بشویند. در این مکان‌ها احتمال انتشار میکروب بسیار بالاست. دست زدن به شیر آب یا شیلنگ دستشویی و نشستن دست‌ها با آب و صابون احتمال بروز بیماری را در فرد و افراد نزدیک بالا می‌برد. در این مواقع باید شیر دستشویی را هم ابتدا با آب و صابون شسته و بعد دست‌ها را بشویید. در غیر این صورت باید هنگام بستن شیر آب از دستمال کاغذی استفاده شود.

● یکی از موارد مهمی که می‌تواند باعث آلودگی‌های گوارشی شود، توقف و ماندن کنار رودخانه‎های شلوغ است. رودخانه مکانی است که بسیاری از افراد ممکن است در آن به شستشو بپردازند و چه‌بسا بهداشت خوبی هم نداشته باشند. بهتر است برای شستشوی دست و صورت یا ظروف هم از آب بهداشتی استفاده شود نه از آب رودخانه. کمپ‌ها باید از آب‌ها دور باشند زیرا پسماند مسافران احتمال آلودگی آب را زیاد می‌کند و استفاده اتفاقی یک فرد از آب باعث بیمار شدن او خواهد شد.

● هوای گرم روی دستگاه گوارش که دچار بیماری است تاثیر زیادی نمی‌گذارد زیرا زمانی که فرد دچار گرمازدگی می‌شود، مشکلش در خانه یا بیمارستان با خوردن آب یا وصل کردن سرم و قرار گرفتن در محیط خنک و... برطرف می‌شود و این کم‌آبی مدت طولانی ادامه نمی‌یابد ولی افرادی که دچار یبوست مزمن هستند، ممکن است در روزهای گرم دچار تشدید این عارضه شوند. این افراد باید در هوای گرم مایعات و میوه بیشتری مصرف کنند./