آشنایی با انواع سرطان در کودکان و علایم آنها

سرطان کودکان نیمی از موارد ابتلا به سرطان را شامل می‌شود. لوسمی، تومورهای سیستم عصبی مرکزی و لنفوم مهم‌ترین انواع سرطان در کودکان و نوجوانان است. خوشبختانه به‌دلیل پیشرفت گسترده علم پزشکی طی چهار دهه اخیر، از هر 10 کودک مبتلا 8 نفر بهبود پیدا می‌کنند.

سرطان کودکان نیمی از موارد ابتلا به سرطان را شامل می‌شود و لوسمی، تومورهای سیستم عصبی مرکزی و لنفوم مهم‌ترین انواع سرطان در کودکان و نوجوانان است. خوشبختانه به‌دلیل پیشرفت گسترده علم پزشکی طی چهار دهه اخیر، از هر 10 کودک مبتلا 8 نفر بهبود کسب می‌کنند و در موارد بعضی سرطان‌ها مانند تومور شبکیه که جزو سرطان‌های شایع در کودکان است، موفقیت درمان به صد درصد رسیده‌است.

به گزارش «بهپو»، به‌رغم موفقیت‌های چشمگیر و تلاش برای شناخت بهترین روش‌های کنترل بیماری، سرطان همچنان دومین عامل فوت کودکان کمتر از 15 سال پس از تصادفات است. اقدامات درمانی نوین در این زمینه باید در راستای بهبود روند تشخیص بیماری و کاهش عوارض صورت گیرد.

خصوصیات سرطان‌های کودکان

سرطان‌های کودکان ویژگی‌های خاصی دارد که در مورد بزرگسالان دیده نمی‌شود. گرچه سرطان پوست در بزرگسالان شایع است اما در کودکان به‌ندرت اتفاق می‌افتد. در کودکان و نوجوانان کمتر از 15 سال عمدتا لوسمی (سرطان خون)، سرطان‌های سیستم لنفاوی و تومورهای جنینی مواجه هستیم. تومورهای جنینی به سرطان‌هایی گفته می‌شود که در سطح اندام‌ها یا بافت‌‌های در حال رشد تشکیل می‌شوند و این تومور بدخیم می‌تواند دارای اجزای چندبافتی باشد. به‌دلیل نسبت بالای سلول‌های در حال تقسیم، سرطان‌های کودکان سرعت غالبا شدید دارد به‌طوری که طی چند هفته و گاهی چند روز پیشرفت می‌کند. ویژگی دیگر سرطان‌های کودکان، توقف خودبه‌خودی رشد بعضی تومورهای خاص است. به‌عنوان مثال، در مورد نوروبلاستوماهای خاص در نوزادان ممکن است گاهی به‌طور خودبه‌خود پسرفت کند.

انواع سرطان در کودکان

انواع سرطان هایی که اغلب در کودکان رخ می دهد با سرطان هایی که در بزرگسالان مشاهده می شود متفاوت است. شایع ترین سرطان های کودکان عبارتند از:

● سرطان خون

● تومورهای مغز و نخاع

● نوروبلاستوما

● تومور ویلمز

● لنفوم (شامل هوچکین و غیر هوچکین)

● رابدومیوسارکوم

● رتینوبلاستوما

● سرطان استخوان (از جمله استئوسارکوم و سارکوم یوینگ)

انواع دیگر سرطان در کودکان نادر است، اما گاهی اوقات اتفاق می افتد. در موارد بسیار نادر، کودکان حتی ممکن است به سرطان هایی مبتلا شوند که در بزرگسالان شایع تر است.

سرطان خون - لوسمی

لوکمی یا لوسمی یا سرطان خون، سرطان بافت های خون ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی می باشد. انواع مختلفی از لوکمی وجود دارد که برخی از آنها تنها در کودکان اتفاق می افتد. برخی دیگر اغلب مختص بزرگسالان است.

لوسمی ها شایع ترین سرطان های دوران کودکی هستند. آنها حدود 28 درصد از کل سرطان ها را در کودکان تشکیل می دهند. شایع ترین انواع در کودکان لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) و لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است.

لوسمی می تواند طیف گسترده ای از علائم را در کودکان ایجاد کند. برخی از موارد رایج عبارتند از:

● خستگی

● ضعف

● سرگیجه یا سبکی سر

● تنگی نفس

● پوست رنگپریده

● عفونت هایی که مدام عود می کنند یا از بین نمی روند

● کبودی هایی که به راحتی ایجاد می شوند

● خونریزی بینی

● خونریزی لثه

● درد مفاصل

● تورم غدد لنفاوی

● معده یا شکم متورم

بسیاری از بیماری های دوران کودکی می توانند علائمی ایجاد کنند که با سرطان خون همپوشانی دارند. اگر فرزند شما هر یک از علائم بالا را داشته باشد، به این معنی نیست که مبتلا به سرطان خون است. با این حال، باید آنها را به پزشک فرزندتان گزارش دهید. لوسمی‌های حاد می‌توانند به سرعت رشد کنند، بنابراین به محض تشخیص، نیاز به درمان (معمولاً با شیمی‌درمانی) دارند.

تومورهای مغز و نخاع

تومورهای مغز و نخاع دومین سرطان شایع در کودکان هستند که حدود 26 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهند. انواع مختلفی از تومورهای مغزی و نخاعی وجود دارد و درمان و چشم انداز هر کدام متفاوت است. برخی از تومورها خوش خیم هستند، به این معنی که سرطان نیستند و بی ضرر هستند. اما برخی دیگر بدخیم هستند، به این معنی که از سلول های سرطانی ساخته شده اند.

بیشتر تومورهای مغزی در کودکان از قسمت های پایینی مغز مانند مخچه یا ساقه مغز شروع می شوند. آنها می توانند باعث سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تاری دید یا دوبینی، سرگیجه، تشنج، مشکل در راه رفتن یا عدم تعادل شوند. تومورهای نخاعی در کودکان و بزرگسالان کمتر از تومورهای مغزی است.

نوروبلاستوما

شروع نوروبلاستوما در سلول های عصبی اولیه که در جنین یا جنین در حال رشد یافت می شود است. حدود 6 درصد از سرطان های دوران کودکی نوروبلاستوم هستند. این نوع سرطان بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال دیده می شود و در کودکان بزرگ‌تر از 10 سال نادر است. تومور می‌تواند از هر جایی شروع شود، اما معمولاً از شکم (معده) شروع و باعث تورم می‌شود.

علائم شامل یک توده یا تورم در اطراف شکم یا در پاها، بالای قفسه سینه، گردن یا صورت کودک است.

کودک ممکن است وزن کم کند و در تنفس یا بلع یا برای رفتن به دستشویی مشکل داشته باشد. یکی دیگر از علائم درد استخوان و تب است.

تومور ویلمز

تومور ویلمز (که نفروبلاستوما نیز نامیده می شود) تومورهایی هستند که در یک یا به ندرت هر دو کلیه تشکیل می شوند. حدود 4 درصد از سرطان های دوران کودکی تومور ویلمز است.

اغلب در کودکان 3 تا 4 ساله دیده می شود و در کودکان بزرگتر و بزرگسالان غیر معمول است. می تواند به صورت تورم یا توده در شکم ظاهر شود. گاهی اوقات ممکن است کودک علائم دیگری مانند تب، درد، حالت تهوع یا کم اشتهایی و همچنین یبوست یا خون در ادرار داشته باشد.

لنفوم ها

لنفوم ها در سلول های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت ها تشکیل می شوند. سرطان لنفوم اغلب در غدد لنفاوی یا سایر بافت های لنفاوی مانند لوزه ها یا تیموس ظاهر می شود. همچنین می تواند بر مغز استخوان و سایر اندام ها تأثیر بگذارد. علائم بستگی به محل شروع سرطان دارد و می تواند شامل کاهش وزن، تب، تعریق، خستگی و توده (غدد لنفاوی متورم) زیر پوست در گردن، زیر بغل یا کشاله ران باشد.

2 نوع اصلی لنفوم عبارتند از: لنفوم هوچکین (که گاهی بیماری هوچکین نامیده می شود) و لنفوم غیر هوچکین. هر دو هم در کودکان و هم بزرگسالان دیده می شوند.

1- لنفوم هوچکین حدود 3 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. اگرچه در اوایل بزرگسالی (معمولاً در افراد 20 ساله) و اواخر بزرگسالی (پس از 55 سالگی) شایع تر است. لنفوم هوچکین در کودکان کمتر از 5 سال نادر است. این نوع سرطان در کودکان و بزرگسالان بسیار مشابه است.

2- لنفوم غیر هوچکین حدود 5 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. احتمال بروز آن در کودکان نسبت به لنفوم هوچکین بیشتر است، اما هنوز در کودکان کمتر از 3 سال نادر است. شایع ترین انواع لنفوم غیر هوچکین در کودکان با بزرگسالان متفاوت است. این سرطان‌ها اغلب به سرعت رشد می‌کنند و نیاز به درمان شدید دارند، اما نسبت به اکثر لنفوم‌های غیر هوچکین در بزرگسالان بهتر به درمان پاسخ می‌دهند.

علایم بسته به محل شکل گیری سرطان در بدن کودک متفاوت هستند، اما می توانند شامل کاهش وزن، تب، تعریق، خستگی و توده های زیر پوست در گلو، زیر بغل یا کشاله ران باشند.

رابدومیوسارکوم

سارکوم ها سرطان هایی هستند که در بافت های همبند بدن مانند ماهیچه و چربی ایجاد می شوند. رابدومیوسارکوم در سلول هایی که به طور معمول عضله می شوند شکل می گیرد.

دو نوع رایج رابدومیوسارکوم در کودکان عبارتند از:

1- رابدومیوسارکوم جنینی (ERMS)، که معمولاً قبل از 6 سالگی ایجاد می‌شود. تمایل دارد در سر، گردن، کشاله ران یا ناحیه مثانه ظاهر شود.

2- رابدومیوسارکوم آلوئولار (ARMS)، که کودکان در تمام سنین را تحت تاثیر قرار می دهد. تمایل دارد در بازوها، پاها یا تنه ظاهر شود.

شایع ترین علائم رابدومیوسارکوم درد، توده متورم یا هر دو است.

سایر علائم بستگی به محل تشکیل سرطان در بدن دارد. به عنوان مثال، تومور در گوش می تواند باعث گوش درد، سردرد و خونریزی بینی شود.

سرطان استخوان

سرطان استخوان حدود 3 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. دو نوع اصلی در کودکان وجود دارد: استئوسارکوم و سارکوم یوئینگ.

استئوسارکوم در نوجوانان شایع تر است. سرطان اغلب در نزدیکی انتهای استخوان های بازو یا پا ظاهر می شود. درد استخوان یک علامت شایع است.

سارکوم یوئینگ در سنین پایین‌تر اتفاق می افتد. رایج‌ترین مکان‌هایی که شروع می‌شود، استخوان‌های لگن (لگن)، دیواره قفسه سینه (مانند دنده‌ها یا تیغه‌های شانه)، یا وسط استخوان‌های ساق پا هستند. علائم می تواند شامل درد و تورم استخوان باشد.

رتینوبلاستوما

رتینوبلاستوما سرطان چشم است و حدود 2 درصد از سرطان های دوران کودکی را تشکیل می دهد. معمولاً در کودکان حدود 2 سال رخ می دهد و به ندرت در کودکان بزرگتر از 6 سال دیده می شود.

تشخیص رتینوبلاستوما معمولاً به این صورت است که والدین یا پزشک متوجه می شوند که چشم کودک غیرعادی به نظر می رسد. به طور معمول هنگامی که به چشم کودک نور می‌تابید (یا عکس فلاش می‌گیرید)، مردمک (نقطه تیره در مرکز چشم) به دلیل وجود خون در رگ‌های پشت چشم قرمز به نظر می‌رسد. در چشم مبتلا به رتینوبلاستوما، مردمک اغلب سفید یا صورتی به نظر می رسد.

علل ناشناخته در بروز سرطان کودکان

سرطان ممکن است در هر سنی و در هر یک از اندام‌‌های بدن ایجاد شود. این بیماری نخست با تغییرات ژنتیکی چند سلول آغاز می‌شود که تکثیر پیدا می‌کنند و توده یا تومور را به‌وجود می‌آورند. امکان دارد تومور متاستاز دهد یعنی به اندام‌های دیگر غیر از منشاء اولیه خود برسد که در این حالت آسیب‌های جدی درپی دارد و در صورتی که اقدامات درمانی صورت نگیرد، باعث فوت می‌شود. با اینکه به‌طور کلی ابتلا به سرطان همیشه با علل مشخص همراه نیست اما در مورد بزرگسالان عواملی مانند استعمال دخانیات، مصرف الکل، مواجه مستمر با نور خورشید و تماس با مواد سمی مطرح است در حالی‌که برای بخش قابل‌توجهی از سرطان‌های کودکان نمی‌توان هیچ علت دقیقی تشخیص داد. مطالعات بسیاری در مورد علل زمینه‌ساز سرطان‌های کودکان صورت گرفته اما در موارد بسیار نادر می‌توان تاثیر عوامل محیطی یا سبک زندگی را تایید کرد. بعضی عفونت‌های مزمن مانند ایدز و مالاریا از جمله عوامل خطر بروز سرطان کودکان به‌خصوص در کشورهای با درآمد متوسط و فقیر است. عفونت‌های دیگر در دوران کودکی ممکن است خطر بروز سرطان در سنین بزرگسالی را افزایش می‌دهد. از همین‌رو انجام واکسیناسیون هپاتیت برای پیشگیری از سرطان کبد و واکسیناسیون ویروس پاپیلومای انسانی برای برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم جزو اقدامات موثر در این زمینه محسوب می‌شود. همچنین استفاده از دیگر روش‌های تشخیص به‌موقع و درمان عفونت‌های مزمن می‌تواند راهکار پیشگیرانه‌ای در برابر سرطان باشد.

در حال‌حاضر آمارها نشان می‌‌دهد که حدود 10 درصد کودکان مبتلا به سرطان دارای زمینه ژنتیک ابتلا به این بیماری هستند اما نیاز به تحقیقات تکمیلی در این زمینه همچنان وجود دارد.

تشخیص زودهنگام؛ مهم‌ترین اقدام سرطان کودکان

به گزارش «بهپو» و به نقل از «وب ام دی»، از آنجا که سرطان کودکان به‌طور کلی قابل‌پیشگیری نیست، بهترین و موثرترین اقدام برای کاهش عوارض بیماری و دستیابی به نتایج مطلوب درمان به تشخیص سریع و صحیح و سپس شروع روند درمان در کوتاه‌ترین زمان ممکن است. اگر سرطان زودتشخیص داده‌شود، معمولا می‌توان به نتایج مطلوب امیدوار بود و احتمال بهبود وضعیت کودک همچنین استفاده از روش‌های کم‌هزینه‌تر و کم‌تهاجمی‌تر افزایش می‌یابد. انتخاب روش صحیح درمان نیز کاملا ضروری است زیرا امکان دارد هر نوع سرطان به اقدامات درمانی خاصی شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی نیاز داشته‌باشد. با توجه به اهمیت تشخیص زودهنگام بیماری، برنامه‌هایی از سوی سازمان بهداشت جهانی و دیگر نهادهای مسوول در این زمینه صورت گرفته و امروزه نسبت به چنین اقداماتی در کشورهای توسعه‌‌نیافته نیز صورت گرفته تا با ارائه آموزش‌هایی به خانواده و مراقبان بهداشت بتوان علائم بیماری را در کوتاه‌ترین زمان ممکن تشخیص و بهترین اقدامات درمانی را در پیش گرفت./