آیا پولیپ روده خطرناک است؟

پولیپ روده بافت اضافی است که داخل روده به‌علت رشد بیش از حد سلول ایجاد می‌‌شود و باعث تغییرهای بافتی و گاهی سرطانی شدن روده بزرگ می‌شود. علاوه بر تشخیص به موقع و درمان زودرس پولیپ‌های روده، اصلاح الگوهای تغذیه‌ای و انجام فعالیت بدنی و ورزش منظم روزانه نیز در پیشگیری از بروز یا تشدید پولیپ روده و در نتیجه پیشگیری از ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ بسیار موثر است.

پولیپ به مجموعه‌ای از ضایعه‌های قارچی‌شکل گفته می‌شود که محل اصلی رشد آنها در مخاط است. پولیپ‌ها در هر جایی از بدن که بافت مخاطی دارد مانند مخاط دستگاه تنفس، دستگاه ادراری یا گوارشی رشد می‌کنند ولی مهم‌ترین پولیپ‌هایی که از نظر بالینی اهمیت دارند و پیگیری و درمان آنها الزامی است پولیپ‌های دستگاه گوارش هستند که در روده بزرگ قرار دارند اما همین پولیپ‌ها هم انواع مختلفی دارند و همه آنها الزاما خطرناک نیستند.

به گزارش «بهپو»، پولیپ‌های منفرد که در قسمت انتهایی روده بزرگ هستند مشکل چندانی ندارند و به راحتی و بدون جراحی باز برداشته می‌شوند ولی پولیپ‌های بدخیم یا متعدد باید با عمل جراحی همراه بخشی از روده بزرگ برداشته شوند. گاهی فرد به بیماری پولیپوز مبتلاست یعنی سراسر روده بزرگ حاوی پولیپ‌های متعددی است. در این افراد مقدار روده برداشته‌شده حین جراحی خیلی بیشتر است چون احتمال سرطان روده بزرگ در بیماری پولیپوز به مرور افزایش می‌یابد.

پولیپ‌ها چند نوع هستند؟

دو نوع اصلی پولیپ داریم:

1- غیر نئوپلاستیک: شامل پولیپ های هیپرپلاستیک، پولیپ های التهابی، پولیپ های هامارتوماتوز. غیر نئوپلاستیک ها معمولا سرطانی نمی شوند. پولیپ های غیر التهابی در بیماری های کولیت اولسراتیو یا کرون مشاهده می شوند. اگرچه پولیپ ها به خودی خود یک تهدید جدی محسوب نمی شوند اما، مبتلایان به کولیت اولسراتیو یا کرون روده شانس بالایی برای سرطان روده بزرگ دارند.

2- نئوپلاستیک: شامل آدنوماتوز و دندانه دار. اغلب پولیپ های کرون، آدنوماتوز هستند. پولیپ های دندانه دار بسته به اندازه و محل قرارگیری در روده بزرگ، ممکن است سرطانی شوند. به طور کلی هرچه اندازه پولیپ بزرگتر باشد شانس سرطانی شدنش بیشتر می شود به ویژه در پولیپ های نئوپلاستیک.

کدام نوع از پولیپ‌ها خطرناک هستند؟

پولیپ‌های آدنوماتوز یا پیش‌بدخیم مهم هستند. این نوع پولیپ‌ها حتما باید نمونه‌برداری و به آزمایشگاه آسیب‌شناسی فرستاده شوند تا بر اساس جواب آزمایشگاه از نظر تعداد، نوع، اندازه و... تصمیم گرفته شود بیمار به چه درمانی و چه نوع پیگیری‌ای نیاز دارد. پولیپ‌های آدنوماتوز در روده بزرگ دیده می‌شوند و علت زمینه‌ای متعدد به‌خصوص ژنتیکی دارند یعنی اگر در یک فرد از خانواده، پولیپ آدنوماتوز دیده شود، احتمال اینکه در بستگان درجه اول مثل فرزندان بیمار پولیپ دیده شود زیاد است.

بیشتر بخوانید: خون در مدفوع، چرا و چگونه؟

بیشتر بخوانید: تشخیص بیماری ها از رنگ مدفوع

آیا وجود پولیپ در روده علامت خاصی دارد؟

اغلب پولیپ‌ها بدون علامت‌اند یا علائم خفیف و غیرمشهودی دارند. مثلا هرازگاهی خونریزی می‌کنند و این خونریزی هم به چشم دیده نمی‌شود مگر اینکه بیمار آزمایش مدفوع بدهد. البته در بعضی از بیماران خونریزی واضح است و در مدفوع، کاسه توالت یا روی دستمال کاغذی خودش را نشان می دهد. حتی گاهی در آزمایش خون میزان هموگلوبین یا آهن پایین است و بیمار از خستگی و تنگی نفس شکایت می کند که نشان دهنده کم خونی فقر آهن ناشی از خونریزی پولیپ های روده است. گاهی هم پولیپ‌ها آنقدر بزرگ می‌شوند که انسداد ایجاد می‌کنند و بیمار دچار اختلال در اجابت مزاج –یبوست یا اسهال- می‌شود. درد شکم هم در برخی بیماران وجود دارد.

آیا من در خطر ابتلا به پولیپ روده هستم؟

برخی عوامل تشکیل پولیپ های روده را تحریک می کنند. از جمله:

● سن 50 سال به بالا

● بیماری های التهابی روده مثل کولیت اولسراتیو و کرون

● سابقه خانوادگی: اگر پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزندتان به پولیپ روده دچار باشد شانس ابتلای شما هم افزایش می یابد. اگر تعداد مبتلایان در خانواده زیاد باشد شانس شما حتی بیشتر هم می شود. در برخی افراد، این ارتباط ارثی نیست.

● مصرف تنباکو و الکل

● چاقی و عدم تحرک و ورزش نکردن

● دیابت نوع دو که به خوبی کنترل نشده باشد

اختلالات پولیپ ارثی

در موارد نادر، برخی افراد جهش های ژنتیکی را به ارث می برند که منجر به تشکیل پولیپ روده می شود. اگر یک از این جهش های ژنتیکی در شما وجود داشته باشد، خطر سرطان کولورکتال در شما بیشتر می شود. غربالگری های دوره ای و تشخیص زودرس نقش بسیار مهمی در پیشگیری یا شیوع این سرطان ها دارد.

اختلالات ارثی که باعث تشکیل پولیپ می شوند اینها هستند:

1- سندرم لینچ

2- پولیپوز آدنومایی فامیل – FAP

3- سندرم گاردنر

4- پولیپوز مرتبط با MYH – MAP

5- سندرم پوتز جگرز

6- سندرم پولیپ دندانه دار

آیا غیر از ژنتیک عوامل محیطی هم در بروز بیماری تاثیر دارد؟

رژیم غذایی در ایجاد پولیپ اهمیت زیادی دارد. اثبات شده مصرف گوشت قرمز و چربی زیاد و مصرف اندک میوه و سبزی‌ها احتمال بروز پولیپ را در روده بزرگ افزایش می‌دهد، بنابراین همه افراد به‌خصوص کسانی که پولیپ دارند یا در خانواده‌شان فردی مبتلا به پولیپ وجود دارد، باید به تغذیه درست دقت کنند. برخی از منابع نیز سیگار را عامل مهمی در بروز پولیپ روده می‌دانند که حتما باید ترک شود.

بیشتر بخوانید: روش های غربالگری سرطان کولون

دقیق‌ترین‌ روش برای تشخیص پولیپ کدام است؟

روش های مختلفی برای تشخیص پولیپ روده وجود دارد. در برخی از این روش ها پزشک می تواند پولیپ ها را خارج کند.

بهترین روشی که پولیپ را نشان می‌دهد کولونوسکوپی است. کولونوسکوپی امکان مشاهده مستقیم را برای پزشک فراهم می‌کند. قبل از کولونوسکوپی بیمار باید ناشتا باشد و داروهای مسهل و آب فراوان مصرف کند.

سایر روش‌های تشخیصی:

● کولونوسکوپی مجازی: به آن سی تی کولونوگرافی هم می گویند که با اشعه ایکس از روده تصویربرداری می شود. امکان خارج کردن پولیپ ها حین این تست وجود ندارد.

● سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: یک لوله نازک و منعطف به نام سیگموئیدوسکوپ وارد رکتوم بیمار می شود. یک دوربین کوچک در نوک لوله یا همان سیگموئیدوسکوپ امکان مشاهده درون رکتوم و بیشتر قسمت های سیگموئید روده بزرگ را برای پزشک فراهم می کند. امکان خارج کردن پولیپ ها حین این تست وجود دارد.

● آزمایش مدفوع: اگر چیز مشکوکی در مدفوع مشاهده شود دستور تست های تشخیصی دقیق تر داده خواهد شد.

● تست باریوم: تصویربرداری با اشعه ایکس که ناهنجاری های روده بزرگ به کمک باریوم نشان می دهد.

پولیپ‌ها را با جراحی خارج می‌کنند؟

درمان اصلی پولیپ، برداشتن پولیپ حین کولونوسکوپی است. در این روش پایه پولیپ با ابزارهای خاصی سوزانده می‌شود و بعد از جدا شدن آن پولیپ از روده خارج خواهد شد. پولیپ‌هایی که خیلی بزرگ هستند یا چسبندگی جداری دارند و به هر علتی با کولونوسکوپی قابل برداشتن نیستند باید جراحی شوند. در این بیمار نیز به احتمال زیاد یکی از این موارد وجود داشته که جراح مجبور به عمل جراحی باز شده است.

چه زمانی بخشی یا تمام روده بزرگ برداشته می‌شود؟

گاهی در روده بیمار صدها شاید هم هزارها پولیپ ریز وجود دارد که امکان خارج شدن یک به یک آنها وجود ندارد و احتمال بدخیم‌شدنشان در آینده بالاست. در این مواقع جراح ترجیح می‌دهد برای حفظ سلامت بیمار بخشی از روده را‌ بردارد.

بعد از برداشتن پولیپ چه کاری انجام می‌شود؟

پولیپ به آسیب‌شناسی فرستاده می‌شود تا بر اساس نوع آن تصمیم‌گیری شود. در بسیاری از موارد اگر پایه به خوبی برداشته شده باشد احتمال عود همان پولیپ خیلی کم است و نیازی هم به اقدام‌های دیگر نیست فقط بیمار باید پیگیری شود چون احتمال اینکه پولیپ‌ها در جای دیگری از روده بزرگ رشد کنند، وجود دارد. همچنین ممکن است جواب آسیب‌شناسی احتمال بدخیم شدن پولیپ را در آینده گزارش کند. در این بیماران کولونوسکوپی‌ها به فاصله کمتری از هم انجام می‌شوند. البته خیلی مهم است که بدانیم سابقه سرطان روده در خانواده بیمار وجود داشته یا نه. این موضوع برای پیگیری‌های بعدی بسیار مهم است. پولیپ‌های پیش‌بدخیم ممکن است طی 1 تا 5 سال به پولیپ بدخیم تبدیل شوند.

آیا نیازی هست بستگان بیمار از این جهت بررسی شوند؟

اگر در فردی پولیپ خانوادگی تشخیص داده شود بستگان درجه اول نیز باید بررسی شوند. در این بیمار نیز فرزندان باید از 12 سالگی به بعد بررسی شوند. بررسی ژنتیکی کمک می‌کند تا نوع نشانگان نیز مشخص شود. البته درصد پولیپ‌هایی که از نشانگان فامیلی پیروی می‌کنند خیلی کمتر است. پیگیری به این دلیل است که جلوی بزرگ شدن پولیپ و انسداد روده گرفته شود و مهم‌تر از همه پولیپ‌های پیش‌سرطانی تشخیص داده و زود خارج شوند.

بیشتر بخوانید: بایدها و نبایدهای تغذیه در بیماری های التهاب روده

رژیم غذایی ضد پولیپ؛ کم‌چرب و پرفیبر

نقش ژنتیک و تغییرات ژنی در بروز این سرطان بسیار مهم است ولی اثبات شده؛ تغذیه بد می‌تواند روند سرطان را تسهیل کند. بیمارانی که رژیم غذایی کم‌فیبر دارند بیشتر در معرض خطر هستند. بیشترین فیبر در میوه‌ها و صیفی‌جات تازه وجود دارد. افراد باید دقت کنند آبمیوه فیبر کافی ندارد و به هیچ‌وجه جایگزین میوه نمی‌شود. نان و غلات نیز باید از نوع کامل باشد. وقتی سهم دریافتی از فیبرها متعادل و کافی باشد احتمال بروز سرطان روده بزرگ به حداقل خواهد رسید. اگر بیماری دچار پولیپوز روده و از نوع خونریزی‌دهنده باشد قبل از عمل جراحی باید رژیم غذایی خود را کم‌فیبر کند چون مصرف فیبر حرکات دودی روده را زیاد می‌کند و احتمال خونریزی مکرر از پولیپ خیلی بیشتر می‌شود ولی بعد از جراحی و بهبود می‌تواند رژیم غذایی پرفیبر را از سرگیرد. همچنین فرزند این بیمار که استعداد پولیپ دارد باید رژیم پرفیبر داشته باشد. سیگار و الکل نیز باید ترک شود. چنین بیمارانی باید بیشتر آب مصرف کنند و از نوشیدن چای و نسکافه که اسمولاریته بالاتری دارند، پرهیز کنند. مصرف قند و شکر و چربی‌های اشباع باید به حداقل برسد و فعالیت فیزیکی و ورزش هم فراموش نشود. افراد دچار پولیپ یا مستعد پولیپ بهتر است کمتر از گوشت قرمز استفاده کنند و گوشت میگو، ماهی و ماکیان را در برنامه غذایی خود بگنجانند ولی بیماران مبتلا به پولیپ خانم نمی‌توانند مصرف گوشت قرمز را محدود کنند چون بیشترین منبع غذایی آهن در گوشت قرمز وجود دارد و خانم‌ها به‌دلیل شرایط فیزیولوژیکی‌ای که دارند، نیاز زیادی به آهن دارند ولی گوشت قرمزی که مصرف می‌کنند باید کم‌چرب باشد و به تناوب مصرف شود./