پوکی استخوان بیماری خاموش قرن

ضعف و سستی، شکستگی و خمیدگی و کوتاه شدن قد نه تنها سرنوشت محتوم گذر عمر و از علائم پیری‌اند، که حکایت از بیماری خاموشی است که کم کم فرد را زمین‌گیر می‌کند.

ضعف و سستی، شکستگی و خمیدگی و کوتاه شدن قد نه تنها سرنوشت محتوم گذر عمر و از علائم پیری‌اند، که حکایت از بیماری خاموشی است که کم کم فرد را زمین‌گیر می‌کند.
پوکی استخوان از آن دسته بیماری‌های خاموش و بدون علامتی است که اغلب سالمندان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و در حقیقت بسیاری از ما در سنین پیری باید تاوان توجه نکردن به تغذیه، نپرداختن به ورزش، مصرف دخانیات و ... را با تحمل این درد جانکاه بدهیم.

آنچه در ادامه میخوانید توضیحاتی پیرامون علائم، روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری از این بیماری دردآور است که در روزهای پیری و کهنسالی به سراغمان می‌آید.

پوکی استخوان، از مهم‌ترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و در صورت کمبود ویتامین C و D، بی‌حرکتی و درمان با استروییدها(کورتون) بر شدت آن افزوده می‌شود.

پوکی استخوان یا استئوپروز حالتی است که در آن استخوان شکننده می‌شود و احتمال شکستگی آن با ضربات کوچک افزایش می‌یابد. پوکی استخوان از گرفتاری‌های شایع در جوامع بشری است که پس از 35 سالگی روند آن در انسان آغاز می‌شود.

حدود نیمی از زنان بالای 45 سال و 90 درصد زنان بالای 75 سال به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند، مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچار می‌شوند که البته میزان ابتلای آنان کمتر از زنان است.

به‌طور تقریبی از هر سه زن یک نفر و از هر 12 مرد یکی به پوکی استخوان دچار می‌شوند که این امر سالانه به ده‌ها هزار شکستگی در نواحی گردن، ران، ستون فقرات و مچ دست منجر می‌شود.

پوکی استخوان عارضه‌ایست که با افزایش سن بروز می‌کند و از استحکام بافت و املاح استخوانی و مقاومت آن کاسته می‌شود، استخوان انسان در دوران کودکی، با خاصیت ارتجاعی، تحمل فشار زیاد را دارد اما به‌تدریج سفت و محکم می‌شود.

استحکام استخوان‌ها در 20 سالگی به اوج خود می‌رسد. هم‌چنین در سنین 20 تا 35 سالگی استحکام استخوان‌ها کم کم ثابت می‌شود اما پس از این مدت استخوان‌ها رو به پوکی می‌روند.

متأسفانه پوکی استخوان پیش از بروز عوارض، علامتی ندارد و علائم هنگامی ایجاد می‌شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات می‌تواند از علائم شکستگی‌های ستون فقرات باشد.

همه‌ی افراد به‌طور تقریبی در معرض این بیماری خاموش هستند. سالمندان، زنان یائسه، افرادی که سوء تغذیه دارند و به اندازه‌ی کافی کلسیم و ویتامین D دریافت نمی‌کنند، سیگاری‌ها، افرادی که دچار اختلالات هورمونی نظیر پرکاری تیرویید و پاراتیرویید، کم‌کاری غدد جنسی هستند و کسانی که به‌صورت طولانی مدت از کورتون یا داروهای ادرارآور استفاده می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان را سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. این آزمایش بدون درد است و به آمادگی پیشین نیازی ندارد و طی آن دارویی مصرف نمی‌شود.

تغذیه‌ی مناسب از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است از این‌رو باید غذای انسان حاوی پروتئین، املاح کافی و ویتامین‌های ضروری باشد تا روند این بیماری کندتر شود.

از آنجا که کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است، غذای روزانه هر فرد بالغ، باید حداقل حاوی 1000 تا 1200 میلی‌گرم کلسیم باشد و این مقدار در زنان باردار و شیرده، یائسه و افراد مسن و بچه ها بیشتر است و بین 1500 تا 2000 میلی گرم متغیر است. شیر، پنیر، ماست، کشک، قره‌قوروت و غذاهای دریایی از دیگر مواد حاوی کلسیم و پروتئین به‌شمار می‌روند. سبزیجات سبز برگ، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال، انگور، توت‌فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام ،پسته، گردو و حبوبات نیز از مواد غذایی هستند که حاوی کلسیم است و افراد می‌توانند برای جذب کلسیم و جلوگیری از پوکی استخوان از آن استفاده کنند.

توجه به سلامت استخوان ها از دوران کودکی و جوانی باید صورت گیرد. تغذیه مناسب، استفاده‌ی مناسب از کلسیم و مکمل‌های غذایی، مصرف مقادیر کافی ویتامین D، ورزش منظم روزانه، خودداری از مصرف دخانیات و نوشابه‌های گازدار و... از راهکارهای مناسب برای جلوگیری از پوکی استخوان در میانسالی و پیری است.

زنان یائسه‌ای که داروهای جایگزین هورمون‌های زنانه را زیر نظر پزشک استفاده می‌کنند مانع از پوکی استخوان زودرس می‌شود.

ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و جذب کلسیم لازم است. بنابراین باید مدت زمانی را در بیرون از منزل در مقابل آفتاب قرار بگیریم تا پوست بتواند ویتامین D لازم را بسازد.

پوکی استخوان به نوعی کاهش تراکم توده‌ی استخوانی است که به‌تدریج قدرت استحکام آن کاهش می‌یابد به‌طوری‌که استخوان با ضربه‌ای کوچک می‌شکند و از آن به‌عنوان بیماری خاموش یاد می‌شود چون تا پیش از شکستگی استخوان علامتی ندارد.

بیمارانی که درگیر پوکی استخوان هستند زندگی روزمره خود را دارند اما گاهی به‌طور ناگهانی با ضربه‌ای کم کمر، ران یا مچ دستشان می‌شکند. به‌عنوان مثال در شکستگی ستون فقرات، فرد برای برداشتن وسیله‌ای خم می‌شود ناگهان مهره‌ای که دچار پوکی است روی هم می‌خوابند.

بدترین نوع شکستگی در بیماران درگیر پوکی استخوان، شکستگی ران است که بیمار به شدت رنج می‌کشد و به تعویض مفصل ران نیاز است. اغلب بیمارانی که به شکستگی ران دچار می‌شوند بر اثر عفونت‌ها و آمبولی ریه می‌میرند.

استخوان، ساختمان ارگانیک و غیرارگانیک دارد یعنی دارای بافت پروتئین و بافت معدنی است و در پوکی استخوان، هم بخش معدنی و هم بخش پروتئینی به کمبود دچار می‌شود.

مصرف برخی داروها سبب تشدید پوکی استخوان می‌شوند

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی سمنان ادامه داد: در بیماری نرمی استخوان برخلاف پوکی استخوان که همه‌ی اجزاء به کاهش دچار می‌شوند فقط بخش پروتئینی به نقص و کمبود دچار می‌شود.

به گفته متخصصان روماتولوژی، ژنتیک مهم‌ترین علت پوکی استخوان است و بسیاری از بیماری‌ها و مصرف برخی داروها نیز سبب تشدید این بیماری می‌شوند.

پرکاری تیرویید، روماتیسم، التهاب روده، نارسایی کلیه، کم کاری تیرویید و... بیماری‌های موثر در تشدید پوکی استخوان هستند، بنابراین باید تعادل در مصرف داروها نیز رعایت شود و میزان دارو با توجه به فعالیت بیماری تنظیم شود چون مصرف بیش از حد کورتون‌ها برای درمان برخی بیماری‌ها سبب تشدید پوکی استخوان می‌شود.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند؟

کسانی که در سنین کم‌تر، ورزش نمی‌کنند، در معرض آفتاب نیستند، لبنیات مصرف نمی‌کنند تراکم کمتری را در این سنین در استخوان خود ذخیره می‌کنند از این‌رو برای جلوگیری از بیماری خاموش در سنین کهنسالی باید همه‌ی فاکتورهایی را که سبب پوکی استخوان می‌شود را در سنین نوجوانی مد نظر قرار داد.

50 سالگی برای درمان پوکی استخوان بسیار دیر است

همه‌ی سنین باید به این فکر کنیم که سن 50 سالگی برای درمان پوکی استخوان بسیار دیر است و بهتر است از همان سنین کودکی به این توجه کنیم که تراکم استخوان تا 25 سالگی می‌تواند افزایش یابد و از 25 سال به بالا ثابت می‌شود.

افزایش تراکم استخوان در مغز استخوان را می‌توان به یک بانک تشبیه کرد که تا 25 سالگی می‌توانیم در آن سرمایه‌گذاری کنیم و از این سن به بعد خواه ناخواه به‌جای ذخیره، بیشتر برداشت می‌کنیم . هم‌چنین از 50 سال به بالا بیشتر برداشت شود از این‌رو باید از همان دوران حاملگی و از بدو تولد به تراکم استخوان کودک توجه شود.

طبق آمار موجود از هر 8 مرد یک نفر و از هر 5 زن نیز حتماً یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. سن شیوع پوکی استخوان در زنان از سن 50 سال به بالا بوده و یائسگی زودرس، از علل پوکی استخوان در زنان است که سبب افت شدید هورمون‌ها در زنان می‌شود و در مردان نیز اشکالات غدد جنسی سبب ابتلاء به این بیماری خاموش می‌شود.

پوکی استخوان درمان دارد

سنجش تراکم استخوان روش ساده‌ایست که از طریق آن می‌توان به وجود این بیماری پی برد و پس از آن بر اساس میزان پوکی استخوان، داروهای خاصی از سوی پزشک برای بیمار تجویز می‌شود که در درمان این بیماری موثر است اما باید این داروها به دستور پزشک مصرف و ادامه یابد.

هر فرد بالغ، در طول روز به یک گرم کلسیم نیاز دارد که در درجه‌ی نخست باید این میزان، از طریق مواد غذایی سرشار از کلسیم‌ به بدن رسانده شود اما اگر کسانی در وعده‌های غذایی‌شان کلسیم کافی ندارند باید این مقدار را از طریق مکمل‌ها یا قرص کلسیم جذب کنند.

علاوه بر عوامل غذایی و دارویی، ورزش کردن و در معرض آفتاب قرار گرفتن نیز از راهکارهای جلوگیری از پوکی استخوان است. ورزش‌های روی زمین نظیر پیاده‌روی، دویدن و... که سبب تحمل وزن می‌شود نیز برای جلوگیری از پوکی استخوان موثرند. کمر درد و زانو درد از علائم پوکی استخوان نیست اما کوتاهی قد و یا شکستگی حاد می‌تواند از علائم هشداردهنده برای وجود این بیماری باشد.

و کلام آخر این‌که ...

این بیماری خاموش و بی‌صدا در دنیای امروز تا آنجا اهمیت دارد که ۲۸ مهرماه، روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری شده است باشد که در این روز زنگ بی‌صدایی این بیماری خاموش هر سال به صدا در آید تا به روزهای نیامده فکر کنیم و بکوشیم تا از همین امروز، باری را از دوش خود در روزهای کهنسالی برداریم./