آلزایمر با زوال عقل چه تفاوت هایی دارد؟

زوال عقل زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار آسیب مغزی شده و توانایی‌‌های شناختی خود را از دست می‌دهد اما آلزایمر بیماری کاملا شناخته‌شده با شاخص‌‌های دقیق از لحاظ سن، شدت و نوع علائم است. درواقع می‌توان گفت دمانس جزئی از شاخص‌‌های بیماری آلزایمر است.

با بالا رفتن متوسط طول عمر انسان‌ها در چند دهه اخیر به دنبال پیشرفت علم پزشکی در درمان بیماری‌ها، آمار بروز آلزایمر بیش از هر زمانی افزایش یافته است. در حال حاضر حدود 50 میلیون نفر در جهان به بیماری دمانس یا فراموشی مبتلا هستند. براساس اطلاعات موجود، پیش‌بینی شده در صورت عدم اتخاذ اقدامات مناسب، آمار مبتلایان به این بیماری تا سال 2050 میلادی به 8/13 میلیون نفر در جهان خواهد رسید. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که آلزایمر به عنوان معضلی جدی در حوزه سلامت و درمان کشورها شناخته شده است.

به گزارش «بهپو»، کنترل آلزایمر می‌تواند تاثیر چشمگیری بر زندگی بیماران، خانواده‌ها و نظام سلامت و خدمات بهداشتی سراسر جهان داشته باشد. توضیحات «ناصر زنگی آبادی»، فوق‌تخصص مغز و اعصاب -نوروافتالمولوژی- اپی لپتولوژی- در مورد آلزایمر و دمانس و تفاوت این دو با هم می خوانیم.

دمانس چیست؟

«دمانس»، «زوال عقل» یا «خرد سودگی» زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار آسیب مغزی شده و توانایی‌‌های شناختی خود را از دست می‌دهد اما آلزایمر بیماری کاملا شناخته‌شده با شاخص‌‌های دقیق از لحاظ سن، شدت و نوع علائم است. درواقع می‌توان گفت دمانس جزئی از شاخص‌‌های بیماری آلزایمر است.

به طور کلی، دمانس ممکن است ثانویه باشد و به یک علت خاص رخ بدهد. برای مثال تومور مغزی یا اختلالات عروقی مغز می‌توانند باعث بروز علائم دمانس شوند. در این وضعیت با خارج کردن تومور یا با درمان اختلالات عروقی، دمانس نیز بهبود می‌یابد. نوع دیگری از دمانس نیز وجود دارد که در اثر اختلالات و بیماری‌‌های داخلی مثل بیماری‌‌های کبدی و کلیوی، دیابت و... به وجود می‌آید. با کنترل و درمان این بیماری‌ها نیز می‌توان از بروز دمانس پیشگیری کرد یا باعث بهبود آن شد اما، در بیماری آلزایمر، علتی برای زوال عقل و اختلالات شناختی ناشی از آن پیدا نمی‌شود. درواقع هنوز از لحاظ علمی، علت بیماری آلزایمر شناخته نشده است. در این بیماری، سلول‌‌های مغزی به‌ویژه در قشر مغز شروع به تحلیل می‌کنند و از بین می‌روند. در اصطلاح عمومی، مغز کوچک می‌شود و این کوچک شدن تا حدی پیش می‌رود که فرد از حرکت ناتوان شده و در نهایت دچار مرگ می‌شود. البته شدت پیشرفت آلزایمر در افراد مختلف، متفاوت است. برای مثال یک فرد ممکن است سال‌‌های طولانی را با این علائم طی کند و فردی دیگر طی چند سال به مراحل نهایی بیماری برسد.

بیشتر بخوانید: عوامل عجیب و غریب زوال عقل

آلزایمر با چه علائمی همراه است؟

نشانه‌‌های آلزایمر را می‌توان به 10 مورد تقسیم کرد.

1. اختلال حافظه: مهم‌ترین علامت این بیماری، اختلال حافظه است. این علامت برای افراد بسیار نگران‌کننده است اما اگر در فعالیت‌‌های روزانه اختلال ایجاد نکند یا بر اثر مشغله فکری و اضطراب ایجاد شود، به عنوان یک علامت جدی تلقی نمی‌شود. اما اگر اختلال حافظه، شدید باشد و در زندگی روزانه به‌خصوص در روند یادگیری اختلال ایجاد کند، علامت مهمی محسوب می‌شود. البته باید توجه داشت در بیماری آلزایمر معمولا یادگیری و حافظه اخیر دچار اختلال می‌شود. برای مثال فرد ممکن است فراموش کند برای ناهار چه غذایی خورده یا بعد از 5 دقیقه به یاد نیاورد که در حال صحبت راجع به چه موضوعی بوده است. در صورتی که خیلی از این بیماران می‌توانند خاطرات سال‌‌های گذشته خود را به یاد آورند.

2. اختلال در مهارت‌‌های فردی: دومین علامت بیماری آلزایمر، فراموش کردن تدریجی مهارت‌‌های فردی است. برای مثال یک خانم خانه‌دار ممکن است در مهارت آشپزی دچار مشکل شود یا فردی که در امور فنی فعالیت داشته است، نحوه استفاده از ابزاری مثل آچار را فراموش ‌کند.

3. اختلال تکلم: سومین علامت آلزایمر، اختلال تکلم به شکل ضعف گفتاری است. همه ما ممکن است گاهی اوقات در یادآوری یک لغت دچار فراموشی شویم اما این وضعیت معمولا گذراست و سریع رفع می‌شود. در حالی که جملات فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است ناکامل یا نامفهوم باشند یا اینکه فرد نتواند کلمات مناسب را برای جمله خود انتخاب کند. این اشتباهات دستور زبانی و ناتوانی در انتخاب کلمات و ایجاد جملات مفهومی، از علائم بیماری آلزایمر محسوب می‌شوند.

4. گم کردن زمان و مکان: چهارمین علامت آلزایمر، گم کردن و اشتباه در زمان و مکان است. بسیاری از اوقات افراد مبتلا به آلزایمر مسیر منزل را گم می‌کنند یا برای مثال اتومبیل خود را در مکانی پارک کرده و محل آن را فراموش می‌کنند یا دچار اشتباه در تشخیص زمان می‌شوند.

5. کاهش قدرت قضاوت و تصمیم‌گیری: یکی دیگر از علائم بیماری آلزایمر، ضعف یا کاهش قدرت در قضاوت و تصمیم‌گیری است. افراد سالم ممکن است گاهی قرارها یا برنامه‌های خود را فراموش کنند یا سهوا آنها را به تعویق بیندازند اما فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است کلا نسبت به قرار‌های خود یا پیگیری برنامه‌هایش بی‌اهمیت شود یا لباس‌های نامناسب برای موقعیت‌های مختلف انتخاب کند. برای مثال ممکن است نسبت به هوای سرد قضاوت نادرست داشته باشد و گمان کند فصل تابستان است و باید لباس‌های تابستانی بپوشد. درواقع این افراد در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های خود دچار مشکل می‌شوند.

6. اختلال در تفکر انتزاعی یا ذهنی: ششمین علامت بیماری آلزایمر، مشکل در تفکر انتزاعی یا تفکر ذهنی است. تفکر انتزاعی به ما کمک می‌کند امور مالی را به درستی انجام دهیم و برای حل مسائل، استدلال و برنامه‌ریزی داشته باشیم. فرد مبتلا به آلزایمر این قدرت را از دست می‌دهد. چنین افرادی ممکن است در هزینه‌ها و حساب و کتاب مالی خود دچار مشکل شوند. برای مثال ممکن است پولی را به دیگری قرض دهند و آن را فراموش کنند یا در پرداخت فیش‌‌های ماهانه بی‌دقتی کرده و آنها را فراموش کنند.

7. جابجا گذاشتن اجسام: هفتمین علامت بیماری آلزایمر، جابجا گذاشتن اجسام است. برای مثال فرد اشتباها عینک خود را در یخچال می‌گذارد یا اتوی داغ را بدون دقت در محل نامناسب قرار می‌دهد. این اتفاقات ممکن است برای افراد سالم نیز به دلیل مشغله فکری و اضطراب، رخ دهند اما تکرار آنها نشان‌دهنده وجود یک مشکل است.

8. تغییر در خلق‌وخو: تغییر در رفتارها و حالت‌‌های روانی، هشتمین علامت بیماری آلزایمر است. همه افراد ممکن است گاهی اوقات شاد و گاهی غمگین یا خشمگین باشند اما فرد مبتلا به آلزایمر خیلی سریع تغییر خلق می‌دهد. برای مثال از حالت آرامش سریع به حالت خشم تغییر حالت می‌دهد یا ممکن است خنده‌ها و گریه‌‌های غیرطبیعی و بدون دلیل و پشت سر هم داشته باشد. این تغییرات به قدری زیاد هستند که اطرافیان بیمار نمی‌دانند با یک فرد افسرده روبرو هستند یا یک فرد شاد یا بی‌تفاوت یا جدی.

9. تغییر شخصیت: گاهی اوقات تغییر شخصیت بر اثر بیماری آلزایمر بسیار شدید است. برای مثال، فردی که بسیار شجاع بوده، ترسو می‌شود یا یک خانم خانه‌دار و مهمان‌نواز تبدیل به یک فرد بی‌تفاوت نسبت به آمدن مهمان‌ها می‌شود. حتی ممکن است مهارت‌‌های کاری خود را از دست بدهد و رفتار مناسب در قرار‌های اجتماعی نداشته باشد. بعضی از بیماران نیز به شدت شکاک و بدبین می‌شوند. این حالت بدبینی و شک نسبت به اطرافیان، به‌خصوص در مسائل مالی و احساسی ایجاد می‌شود. انزوا، بی‌تفاوتی و رفتار‌های نامناسب، همگی می‌توانند نشان‌دهنده تغییر شخصیت به سمت منفی در بیمار مبتلا به آلزایمر باشند.

10. از دست دادن انگیزه: دهمین علامت بیماری آلزایمر، از دست دادن انگیزه است. افراد سالم به طور معمول ممکن است گاهی انگیزه برای زندگی عادی و روزمره و کار‌های معمول خود را به طور موقت از دست بدهند. این وضعیت معمولا بسیار کوتاه‌مدت است و فرد مجدد به زندگی امیدوار می‌شود و به برنامه‌‌های عادی خود باز می‌گردد اما در فرد مبتلا به آلزایمر معمولا بی‌انگیزگی ادامه‌دار می‌شود و بیمار به تدریج نسبت به وقایع و رویداد‌های محیط یا جامعه و زندگی اطراف خود بی‌تفاوت می‌شود. این افراد گاهی حتی نسبت به اتفاقاتی که برای خانواده رخ می‌دهد نیز بی‌تفاوت و بی‌انگیزه هستند.

بیشتر بخوانید: با 10 نشانه شروع زودرس آلزایمر، آشنا شوید

این علائم همیشه نشانه آلزایمر نیستند!

آلزایمر در مجموع می‌تواند با 10 علامت بالا همراه باشد. این علائم می‌توانند از درجات خفیف تا شدید ایجاد شوند. درمورد دمانس نیز می‌توان این علائم را مطرح کرد. این علائم اگر به صورت گذرا در افراد جوان دیده شوند، جای نگرانی وجود ندارد. درواقع خیلی اوقات اضطراب‌‌های روزانه و مشغولیت‌‌های ذهنی می‌توانند به صورت موقت و زودگذر باعث علائم مشابه با آلزایمر شوند اما اگر این علائم در افراد مستعد به بیماری آلزایمر رخ دهند، فرد باید حتما توسط پزشک معاینه شود. شاید علت این علائم قابل برطرف شدن باشد. شاید هم اصلا علتی برای آن پیدا نشود و درنهایت پزشک تشخیص آلزایمر بدهد. به هر حال برای هر یک از این موارد، درمان‌‌هایی وجود دارد که می‌تواند به بهبود زندگی فرد کمک کند و از تشدید بیماری پیشگیری کند.

بیشتر بخوانید: ترک این عادت ها، آلزایمر را از شما دور می کند

آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص علت اختلال شناختی یا زوال عقل اهمیت بالایی دارد چرا که علت ممکن است قابل‌رفع باشد. بنابراین ریشه علائم زوال عقل باید حتما بررسی شود. از طرفی، تشخیص زودرس به پیشگیری از تشدید بیماری و درمان بهتر کمک می‌کند. درمورد آلزایمر، گرفتن شرح‌حال بیمار و توجه به علائم، یکی از مهم‌ترین ارکان تشخیص این بیماری است. همچنین سابقه پزشکی بیمار و معاینه کمک می‌کند تا پزشک تشخیص دهد آیا این علائم با یک منشاء ثانویه همراه هستند یا بر اثر دیگر بیماری‌‌های مغز و اعصاب ایجاد شده‌اند.

علاوه بر اینها برای تشخیص آلزایمر و افتراق آن از دیگر بیماری‌‌های مغز و اعصاب که علائم آلزایمر را تقلید می‌کنند، می‌توان از روش‌‌های پاراکلینیک مثل نوار مغز، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، پت (PET) و اسپکت (Spect) کمک گرفت. اگرچه برای تشخیص آلزایمر، آزمایش اختصاصی وجود ندارد، با استفاده از این روش‌ها از جمله تصویربرداری می‌توان تغییرات مغز مثل آتروفی یا چروکیدگی یا کوچک شدن مغز به طور منتشر یا موضعی را مشاهده کرد یا در نوار مغز می‌توان تغییرات به طرف امواج کند را به عنوان یکی از علائم آلزایمر تشخیص داد.

همچنین اگر بر اساس شرح‌ حال و معاینه شواهدی دال بر وجود بیماری‌‌های داخلی مثل دیابت، اختلالات تیروئید، کم‌خونی و ... وجود داشته باشد، بیمار باید حتما با آزمایش‌های تکمیلی و بررسی کامل خون، پیگیری شود. یکی دیگر از روش‌‌های کمک‌کننده به تشخیص آلزایمر، سنجش حافظه و تست روان‌شناسی است. برای این منظور، در مواقع نیاز، پزشک متخصص مغز و اعصاب از یک روان‌شناس کمک می‌گیرد تا به تشخیص نزدیک‌تر شود.

بیشتر بخوانید: برای پیشگیری از آلزایمر، چه بخوریم؟

بیمار آلزایمر را در مطب همراهی کنید!

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، بیماران مبتلا به آلزایمر در موارد شدید ممکن است اعتقادی به بیمار بودن خود نداشته باشند یا تمایلی به مراجعه پزشکی نشان ندهند. بنابراین وجود همراه با بیمار در مراجعات پزشکی این افراد اهمیت بسیار زیادی دارد. همراه بیمار باید بداند که علائم حدودا از چه زمانی آغاز شده‌اند و بیمار در طول زمان چه تغییراتی پیدا کرده است. همچنین باید از تاریخچه بیماری‌ها و سابقه پزشکی فرد و خانواده او و دارو‌های مصرفی بیمار باخبر باشد چراکه حتی بعضی داروها ممکن است عامل اختلال شناختی یا علائم شبه آلزایمر باشند. تمامی این موارد به تشخیص زودتر و پیشگیری و درمان بهتر کمک می‌کنند./