کدام کرم ضد آفتاب ایمن تر است؟ شیمیایی یا فیزیکی؟

محبوبیت ضدآفتاب‌های فیزیکی یا مینرال طی چند سال اخیر ‌افزایش یافته است. یکی از دلایل رو‌آوری افراد در چند سال اخیر به استفاده از ضدآفتاب فیزیکی یا مینرال، نگرانی آنها درباره روند جذب‌شدگی ضدآفتاب‌های شیمیایی توسط بدن‌شان است. آیا ضد آفتاب های فیزیکی واقعا ایمن تر از نوع شیمیایی هستند؟

محبوبیت ضدآفتاب‌های فیزیکی یا مینرال طی چند سال اخیر ‌افزایش یافته است و با توجه به شروع فصل تابستان، باز هم با حجم وسیع‌تری از تبلیغ‌های این محصولات مواجهیم.

این موضوع که آیا ضدآفتاب معدنی واقعا ایمن‌تر و سالم‌تر از ضدآفتاب شیمیایی است یا نه، در حال حاضر دقیقا مشخص نیست، اما سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قوانین نظارتی سختگیرانه‌تری را برای بررسی ضدآفتاب‌ها در نظر گرفته است تا بتواند ترکیبات زیان‌آور احتمالی در این محصولات را سریع‌تر شناسایی کند.

بیشتر بخوانید: دلایلی که شما را به زدن کرم ضدآفتاب ترغیب می کنند

روند عملکردی ضدآفتاب‌های شیمیایی و مینرال

ضدآفتاب‌ها براساس روند عملکرد‌شان به دو نوع اصلی شیمیایی و فیزیکی تقسیم می‌شوند. هر دو نوع هم آسیب‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت پوستی را کاهش می‌دهند و همچنین خطر ابتلا به آفتاب‌سوختگی و سرطان پوست را هم کمتر می‌کنند. پس تنها تفاوت آنها دقیقا در روند عملکردی‌شان است. ضدآفتاب شیمیایی تقریبا شبیه اسفنج عمل کرده و پرتوهای UV را به خود جذب می‌کند، درحالی که ضدآفتاب فیزیکی یا مینرال بیشتر شبیه به سپر عمل می‌کند و پرتوهای خورشیدی را دفع می‌‌کند.

بیشترین ترکیباتی که در ضدآفتاب‌های شیمیایی کاربرد دارند، عبارتند از اکسی‌بنزن، آووبنزن، اکتیزالات، اکتوکریلن، هموسالات و اکتینوکسات. این محصولات به‌دلیل فرمول‌بندی خاص‌شان، کاربرد نهایی راحت‌تری دارند و ذرات سفیدرنگ بسیار کمتری روی پوست باقی می‌گذارند. ضدآفتاب‌های فیزیکی (مینرال) هم حاوی اکسید زینک یا دی‌اکسید تیتانیوم هستند و اغلب احساس چسبندگی روی پوست ایجاد می‌کنند.

آیا بدن ما ضدآفتاب شیمیایی را جذب می‌کند؟

یکی از دلایل رو‌آوری افراد در چند سال اخیر به استفاده از ضدآفتاب فیزیکی یا مینرال، نگرانی آنها درباره روند جذب‌شدگی ضدآفتاب‌های شیمیایی توسط بدن‌شان است. با اینکه احتمال دارد بدن ما مقدار کمی از ضدآفتاب مینرال را هم جذب کند، اما چنین اتفاقی (خصوصا در حالت وسیع) به‌دلیل روند عملکردی این محصول بسیار بعید است. اگر دقت کنید، متوجه می‌شوید که ترکیبات ضدآفتاب مینرال روی پوست می‌نشیند و پس از تماس با قطرات عرق یا آب از روی پوست شسته می‌شود.

نگرانی درباره جذب‌شدگی ضدآفتاب شیمیایی موجه است، چراکه ترکیبات بعضی از این محصولات می‌توانند پس از جذب توسط بدن وارد جریان خون شوند. البته تا به امروز هیچ‌کدام از داده‌های علمی و تحقیقاتی نشان نداده‌اند که ضدآفتاب‌های شیمیایی دارای تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا از این نظر زیان‌آور یا مشکل‌ساز باشند، بنابراین، درحالی که می‌توان تایید کرد که ترکیبات ضدآفتاب شیمیایی واقعا توسط بدن جذب می‌شوند، اما هنوز محققان درحال جمع‌آوری و بررسی اطلاعات درباره این اثرگذاری در محصولات دارای تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا هستند و همچنان به نتیجه قطعی و مشخصی نرسیده‌اند.

ترکیبات زیان‌آور احتمالی در ضدآفتاب‌های شیمیایی

به‌طور کلی،‌ 16 ترکیب فعال در محصولات ضدآفتاب یافت می‌شود که عبارتند از سینوکسات، دیوکسی‌بنزن، هموسالات، مرادیمات، اکتین‌اکسات، اکتیسالات، اکتوکریلن، پادیمات او، سولیزوبنزن، اکسی‌بنزن، آووبنزن، پارا‌ـ‌آمینوبنزوئیک اسید، ترولامین سالیسیلات، اکسید زینک و دی‌اکسید تیتانیوم.

سازمان غذا و داروی آمریکا در فوریه سال 2019، این مساله را مطرح کرد که فقط دو مورد از این ترکیبات ذکرشده در گروه ترکیبات دارای نشان «GRASE» قرار می‌گیرند که عبارتند از اکسید زینک و دی‌اکسید تیتانیوم و هر دو در ضدآفتاب مینرال کاربرد دارند. نشان GRASE هم مخفف عبارت «generally recognized as safe and effective» است که ایمنی و اثربخشی مطلوب ترکیب را تایید می‌کند. مسوولان سازمان غذا و داروی آمریکا گفته‌اند که برای بررسی ایمنی و اثربخشی دوازده ترکیب دیگر به داده‌های تحقیقاتی و علمی بیشتری نیاز دارند، اما قطعا نشان GRASE را به دو ترکیب خاص اعطا نخواهند کرد.

این دو ترکیب، پارا‌ـ‌آمینوبنزوئیک اسید «PABA» و ترولامین سالیسیلات هستند که طبق اظهارنامه رسمی سازمان غذا و داروی آمریکا، «خطرات مرتبط با استفاده از این ترکیبات فعال در محصولات ضدآفتاب از مزیت‌هایشان بیشتر است». به همین دلیل هم درحال حاضر هیچ‌کدام از سازندگان ضدآفتاب‌های دارای تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا اجازه ندارند که از این دو ترکیب نام‌برده در تولید محصولات‌شان استفاده کنند.

توجه به این نکته بسیار مهم است که درخواست سازمان غذا و دارو آمریکا برای دسترسی به داده‌های تحقیقاتی بیشتر درباره 12 ترکیب دیگر به معنای غیرایمن بودن آنها نیست. درواقع بنا بر یافته‌های اخیر نمی‌توان به مردم توصیه کرد که از ضدآفتاب شیمیایی استفاده نکنند، چراکه ما هنوز درباره اثرگذاری ترکیبات آنها پس از جذب‌شدن‌شان توسط بدن اطلاعات دقیقی نداریم.

ضدآفتاب شیمیایی یا مینرال؛ کدام بهتر است؟

با توجه به اینکه از نظر علمی هنوز به قطعیت نرسیده‌ایم، نمی‌توان نوع خاصی از ضدآفتاب‌ها را توصیه کرد. اگر کسی به محافظت از پوست خودش اهمیت می‌دهد، می‌تواند طبق تشخیص خودش و با توجه به شرایطش، از ضدآفتاب شیمیایی یا مینرال استفاده کند. متخصصان پوست توصیه می کنند که از تماس بیش از حد با نور خورشید دور بمانید و این اصل را خصوصا در ساعات اوج آفتاب جدی بگیرید. از نظر آنها، هم می‌توان از ضدآفتاب شیمیایی استفاده کرد و هم از ضدآفتاب مینرال. ضمن اینکه مزیت‌های تاییدشده ضدآفتاب‌های شیمیایی مانند کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست، کاهش خطر آفتاب‌سوختگی و کاهش پیری پوست، کاملا نسبت به خطرات احتمالی این محصولات که تازه در مرحله بررسی قرار دارند، اهمیت بیشتری دارد.

بیشتر بخوانید: 5 ماسک گیاهی برای درمان آفتاب سوختگی

چـرا هرگز نباید از ضدآفتاب تاریخ‌گذشته استفاده کرد؟

وقتی که می‌خواهید محصولات ضدآفتاب را خریداری کنید، حتما به تاریخ انقضای آنها توجه داشته باشید. اگر محصول انتخابی شما دارای برچسب تاریخ انقضا نبود، باید بدانید که براساس دستورالعمل‌های سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این محصولات حداکثر تا 3 سال پس از تاریخ خرید قابل استفاده هستند. با این‌حال، چنین نکته‌ای هم نمی‌تواند عملکرد محافظتی محصول انتخاب‌شده را در طولانی‌مدت تضمین کند. واقعیت این است که گرما، ترکیبات فعال محصولات ضدآفتاب را تجزیه می‌کند؛ یعنی همان ترکیباتی که وظیفه محافظت از پوست در برابر اشعه‌های ماورای بنفش را بر عهده دارند. این روند تجزیه و تخریب در دمای اتاق هم اتفاق می‌افتد، اما طبیعتا با سرعت کمتری نسبت به تماس مستقیم با گرما پیش می‌رود. به همین دلیل است که ضدآفتاب‌ها باید در دمای اتاق و بدون تماس مستقیم و آشکار با نور خورشید نگهداری شوند.

چرا ضدآفتاب‌ها منقضی می‌شوند؟

ضدآفتاب‌ها به‌طور کلی به دو نوع شیمیایی و فیزیکی تقسیم می‌شوند. هر دو نوع هم از پوست در برابر اشعه‌های ماورای بنفش محافظت می‌کنند، ولی ترکیبات استفاده‌شده در آنها با یکدیگر متفاوت است. تاریخ انقضای این محصولات هم دقیقا به‌دلیل همین ترکیبات استفاده‌شده با همدیگر تفاوت دارد.

● ضدآفتاب شیمیایی: ترکیبات فعال در ضدآفتاب‌های شیمیایی را گونه‌هایی از حلقه‌های بنزن تشکیل می‌دهند که ساختار پایدارشان به مولکول‌ها اجازه می‌دهد تا نور ماورای بنفش را جذب کنند. به‌مرور زمان یا به‌دلیل نگهداری از محصول در شرایط نامناسب، روند جداشدگی پیوندهای بین این حلقه‌ها شروع می‌شود و این ترکیب اساسی دیگر نمی‌تواند اثربخشی استانداردی برای مقابله با اشعه‌های ماورای بنفش داشته باشد. علاوه بر این ترکیبات فعال، ضدآفتاب‌های شیمیایی حاوی ترکیبات غیرفعالی هم هستند که کارکردهای مهمی دارند: پایدارسازی ترکیبات فعال، کمک به روند جذب ترکیبات و همچنین مرطوب‌سازی پوست. همه ترکیبات فعال و فیلترهای UV با دقت زیاد و برنامه‌ریزی دقیق و با کمک دستگاه‌های حرفه‌ای با همدیگر ترکیب می‌شوند. مواد دیگری هم در این میان به محصول اضافه می‌شوند تا کارکرد آن را به حد مطلوب برسانند. اما عوامل مهمی مانند زمان، حرارت و نور می‌توانند تعادل نهایی را مختل کنند و اثربخشی محصول ضدآفتاب را کاهش دهند.

پس اگر یک ضدآفتاب شیمیایی را باز کردید و دیدید که قوام یا رنگ محصول به‌رغم تمام نشدن تاریخ مصرفش دچار تغییر شده است، ترکیبات غیرفعال این محصول به احتمال زیاد تخریب شده‌اند و شما چاره‌ای جز دور انداختن آن ندارید.

● ضدآفتاب فیزیکی: ترکیبات فعال در ضدآفتاب‌های فیزیکی یا مینرال، این وظیفه را برعهده دارند که اشعه‌های ماورای بنفش را دفع کنند، بنابراین این اشعه‌ها را مانند ضدآفتاب‌های شیمیایی جذب نمی‌کنند. ضدآفتاب‌های فیزیکی معمولا در قالب لوسیون‌ها ساخته می‌شوند تا ترکیبات فعال مانند زینک اکسید یا تیتانیوم دی‌اکسید درون ترکیبات غیرفعال به حالت تعلیق درآیند. همین تکنیک است که به ما اجازه می‌دهد تا ضدآفتاب فیزیکی را روی پوست قرار دهیم و سریعا از اثربخشی آن بهره‌مند شویم. با این‌حال، ذرات نانو و‌ریز موجود در زینک اکسید و تیتانیوم دی‌اکسید نسبت به ترکیبات اطراف‌شان تراکم بیشتری دارند و به‌مرور زمان و پس از منقضی شدن درون همدیگر فرو می‌روند و نهایتا به‌طرز ناهموار و نابرابری در لوسیون توزیع می‌شوند. یکی از راه‌ها برای تشخیص فاسدشدگی ضدآفتاب مینرال یا فیزیکی، مشاهده همین گلوله‌های سفید، متمایز و متراکم در لوسیون است. البته این ترکیبات فعال بسیار‌ریز هستند و احتمال دارد که پس از فاسدشدگی همچنان حالت گلوله‌ای پیدا نکنند، اما این دلیلی مبنی بر مجاز بودن استفاده از آنها نیست. ترکیبات فعال استفاده‌شده در ضدآفتاب‌های فیزیکی دقیقا مانند ترکیبات ضدآفتاب شیمیایی دچار تجزیه و تخریب نمی‌شوند، اما باز هم نباید از ضدآفتاب فیزیکی تاریخ‌گذشته استفاده کنید.

در صورت استفاده از ضدآفتاب تاریخ‌گذشته چه اتفاقی می‌افتد؟

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، هرچه SPF یا درجه حفاظتی کرم ضدآفتاب پایین‌تر باشد، استفاده از ضدآفتاب تاریخ‌گذشته شما را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد. درواقع به‌محض اینکه محصول خراب یا منقضی شود، دیگر عملکرد درستی نخواهد داشت، بنابراین SPF آن نیز شدیدا کاهش می‌یابد. ممکن است که یک ضدآفتاب SPF 15 دارای همان ترکیبات فعال استفاده‌شده در یک محصول SPF 50 باشد، اما غلظت ترکیبات فعال در محصول SPF 15 قطعا بسیار کمتر خواهد بود، بنابراین اگر محصول اول منقضی شود، تقریبا تمام ظرفیت‌های خودش را برای محافظت از پوست در مقابل اشعه‌های ماورای بنفش از دست خواهد داد. اگر به هر دلیلی می‌خواهید از ضدآفتاب منقضی‌شده استفاده کنید، تقریبا غیرممکن است که بتوانید میزان کاهش‌یافتگی SPF محصول را تشخیص دهید. این مساله بیشتر از هر چیزی به نحوه نگهداری از محصول بستگی دارد، بنابراین کسانی که از ضدآفتاب تاریخ‌گذشته استفاده می‌کنند، درواقع پوست‌شان را آشکارا در معرض آسیب‌های ناشی از نور خورشید قرار می‌دهند. همچنین توصیه می‌شود که نهایتا بیشتر از 2 سال از یک محصول ضدآفتاب استفاده نکنید و حتی ترجیحا هر یک سال یک محصول جدید بخرید تا از عملکرد مطلوب محصول مطمئن باشید./