گرفتاری های یبوست و چاره جویی برای آن

یبوست یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی است که همه افراد از دوران نوزادی گرفته تا کهنسالی آن را بار ها در زندگی خود تجربه می کنند. این اختلال اگرچه بی خطر به نظر می رسد، در بعضی موارد می تواند بسیار آزار دهنده و حتی تهدید کننده حیات باشد.

«یبوست» یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی است که همه افراد از دوران نوزادی گرفته تا کهنسالی آن را بار ها در زندگی خود تجربه می کنند. این اختلال اگرچه بی خطر به نظر می رسد، در بعضی موارد می تواند بسیار آزار دهنده و حتی تهدید کننده حیات باشد. متاسفانه بسیاری از افراد به آن اهمیت نمی دهند یا از مطرح کردن مشکل دفع خود با پزشک خجالت می کشند.
به گزارش «بهپو»، بعضی ها هم به مصرف خودسرانه دارو های ملین رو می آورند و بیش از پیش به دستگاه گوارش آسیب می رسانند از همورویید، فیستول و شقاق گرفته تا خونریزی از مقعد، بی اختیاری مدفوع و افزایش خطر بدخیمی روده. تداوم یبوست برای مدت طولانی با عوارض متعددی همراه است. اگر شما هم به یبوست مبتلا شده اید و مدفوع خود را همراه با فشار و درد دفع می کنید، با ما همراه شوید.
اجابت مزاج کمتر از 3 بار در هفته و باقی ماندن مدفوع سفت و خشک در روده بزرگ به طور کلی تحت عنوان یبوست شناخته می شود، اما تعریف یبوست در افراد مختلف متفاوت است. برای مثال فردی ممکن است هر روز اجابت مزاج داشته باشد، اما دفع مدفوع را با درد و فشار انجام دهد یا تخلیه ناکامل داشته باشد. این حالت هم تحت عنوان یبوست شناخته می شود. در مقابل فردی دیگر ممکن است هفته ای 2 تا 3 بار اجابت مزاج داشته باشد، اما هر بار دفع مدفوع را به راحتی و بدون فشار انجام دهد. در هر صورت هرگونه تغییر ناگهانی در اجابت مزاج باید توسط پزشک بررسی شود؛ چه بسا این تغییرات در علل حادی مثل انسداد یا پیچ خوردگی روده، وجود ضایعه داخل شکم و ... ریشه داشته باشند.

شایع ترین عوامل یبوست

یبوست مشکل بسیار شایعی است و 20 درصد از مردم دچار آن هستند. تقریبا در هر خانواده 1 یا 2 نفر از یبوست رنج می برند. حدود 90درصد از موارد یبوست علل خطرناکی ندارند، اما 10 درصد از آن ها ممکن است علل مهمی داشته باشند. بنا بر این نباید یبوست را سر خود درمان کرد. رژیم غذایی کم فیبر، رژیم های نادرست لاغری یا چاقی، کم تحرکی و پشت میز نشینی، چاقی، کمبود مصرف آب، بارداری، اختلالات حرکتی روده، نشانگان روده تحریک پذیر، کم کاری تیرویید، مصرف دارو های اعصاب و آرامبخش، افسردگی، مصرف دارو های فشار خون، دارو های آنتی اسید معده، دارو های آنتی هیستامین، مسکن ها، مکمل های کلسیم، دیورتیکول های روده و حتی بدخیمی های روده و قطع نخاع همگی می توانند از علل یبوست باشند.

بیشتر بخوانید: نسخه طب سنتی برای پیشگیری و درمان یبوست

لبنیات پرچرب، عامل یبوست

بر خلاف تصور عامه مصرف لبنیات پرچرب می تواند موجب یبوست شود. برای مثال افراد گمان می کنند با مصرف دوغ پرچرب دچار اسهال خواهند شد، در حالی که پرچرب بودن دوغ موجب یبوست می شود. متاسفانه خیلی از افراد زمانی برای درمان یبوست به پزشک مراجعه می کنند که دچار عارضه ای مثل خونریزی از مقعد، فیشر یا شقاق، فیستول، همورویید یا بواسیر شده اند.

یبوست هایی که از دوران کودکی شروع می شوند

بسیاری از یبوست ها، به خصوص در دختران، در اجابت مزاج نادرست دوران کودکی ریشه دارند چرا که اغلب کودکان صبح ها قبل از رفتن به مهد کودک یا مدرسه وقت کافی برای اجابت مزاج ندارند. کودک از زمان بیدار شدن از خواب باید لباس بپوشد، صبحانه بخورد و اجابت مزاج داشته باشد. از آن جایی که این امور اغلب با عجله و در وقت کم انجام می شوند، کودک دفع کامل ندارد و حتی مجبور می شود مدفوع خود را نگه دارد. در مدرسه هم به راحتی نمی تواند اجابت مزاج داشته باشد. بنا بر این آن را نگه می دارد و ادامه این رفتار به تدریج باعث تنبلی، بزرگ شدن و افزایش طول روده می شود. این کودکان از سنین کم دچار یبوست می شوند و برای همیشه گرفتار آن می مانند. برای پیشگیری از یبوست هیچ گاه نباید اجابت مزاج را به تعویق انداخت.

علایم همراه یبوست که هشدار دهنده اند

مهم ترین علایم یبوست دفع کمتر از 2 بار در هفته همراه با درد و دفع ناکامل مدفوع است. افراد مبتلا به یبوست معمولا احساس سنگینی زیر دل و درد شکم دارند. حتی ممکن است دچار حالت تهوع و بی اشتهایی شوند. گاهی اوقات یبوست با دفع خون، لاغری، ضعف عمومی و بی حالی همراه است. یبوست به خصوص از نوع حاد را حتما باید به پزشک اطلاع داد. متاسفانه اغلب افراد از صحبت کردن در مورد یبوست با پزشک خجالت می کشند. بنا بر این پزشکان موظف هستند حتما در مورد وضعیت و تعداد دفعات اجابت مزاج بیماران سوال کنند و معاینه دقیق انجام دهند. برای مثال باید دست خود را روی شکم قرار دهند و آن را از لحاظ نفخ، درد، برآمدگی، حرکات، صدای روده و ... بررسی کنند.

بیشتر بخوانید: با ملین های گیاهی آشنا شوید

ضرورت مصرف آب در پیشگیری از یبوست

روزانه 10 لیتر مایع وارد دستگاه گوارش می شود. 2 لیتر مایع از طریق نوشیدن و خوردن، 1 لیتر از طریق بزاق، 2 لیتر از طریق ترشحات معده و 4 تا 6 لیتر از طریق ترشحات لوزالمعده و کیسه صفرا وارد روده شده و بیشتر آن توسط روده باریک جذب می شود. از این میزان 1 لیتر مایع هم وارد روده بزرگ می شود که 800 سی سی آن جذب روده بزرگ می شود و 200 سی سی همراه با مدفوع بیرون می آید. حال اگر مقدار آب مصرفی در روز کم باشد یا حرکات روده کند باشد مدفوع سفت خواهد شد. حتی مدفوع در بعضی موارد به قدری سفت می شود که دیگر بیرون نمی آید. در این شرایط پزشک باید با کمک انگشت و پوشش مجهز مدفوع را از روده بیرون بیاورد. در غیر این صورت مدفوع باعث انسداد روده و مرگ می شود.

تاثیر قهوه بر بهبود یبوست اثبات نشده است

تاثیر قهوه بر بهبود یبوست از لحاظ علمی به اثبات نرسیده است. بنا بر این باید از زیاده روی در مصرف آن خودداری کرد. برای اثبات تاثیر قهوه بر اجابت مزاج باید آن را در دو گروه مورد آزمایش قرار داد. برای مثال یک گروه 200 نفری باید به صورت روزانه قهوه مصرف کنند و گروه دیگری با همین تعداد از مصرف قهوه خودداری کنند. در انتها باید بررسی کرد تعداد دفعات اجابت مزاج در گروه مصرف کننده قهوه بیشتر بوده یا نه؟ به طور کلی می توان گفت قهوه و چای و سایر نوشیدنی های کافیین دار سیستم حرکتی گوارش را در بعضی افراد کمی تحریک می کنند و باعث افزایش حرکات روده و دفع می شوند، اما این موضوع در مورد همه افراد صدق نمی کند.

سیگار مانع یبوست نمی شود

یکی از تصورات اشتباه میان عموم تاثیر سیگار بر بهبود یبوست است، در حالی که مصرف کنندگان دخانیات و مواد مخدر بیشترین گروهی هستند که از یبوست رنج می برند. بهبود یبوست با مصرف سیگار در بعضی افراد شاید تنها حاصل تاثیر روانی باشد. یکی دیگر از تصورات میان مردم این است که مدفوع سفت شده در بدن سم تولید می کند. این باور هم غلط است. باید بدانید مدفوع مقدار زیادی میکروب دارد. بنا بر این وقتی برای مدت طولانی در روده باقی می ماند، به دلیل نزدیکی با مثانه می تواند منجر به عفونت های مکرر مثانه شود.

زور زدن ممنوع

افرادی که دچار یبوست هستند باید حتی الامکان از زور زدن و فشار آوردن به مقعد هنگام دفع خودداری کنند، زیرا این کار به تدریج باعث شل شدن عضلات و اسفنکتر های داخلی و خروجی مقعد می شود. در این وضعیت فرد کنترل مدفوع را از دست می دهد و لباس های زیر خود را مرتب کثیف می کند. بنا بر این اگر به یبوست مبتلا شده اید به جای دفع با زور و فشار به پزشک مراجعه کنید تا از عوارض یبوست هم پیشگیری کنید. یکی دیگر از عوارض یبوست همورویید و بواسیر است. این عارضه به دلیل فشار آمدن بر رگ های انتهای روده بزرگ و مقعد و متورم و پرخون شدن آن ها ایجاد می شود. گاهی حتی در این ناحیه خون جمع می شود و آبسه و درد شدید ایجاد می کند. گاهی هم شقاق و فیستول ایجاد می شود یا مقداری از روده بزرگ بیرون می زند و پرولاپس ایجاد می کند.

بیشتر بخوانید: 5 حرکت ورزشی ساده که به تسکین علایم یبوست کمک می کنند

تغییر رژیم غذایی بهترین راه حل

پیروی از رژیم غذایی مناسب، مهم ترین راه برای پیشگیری از یبوست است. برای این منظور باید مصرف فیبر، میوه ها و انواع سبزی مثل کلم، کاهو، اسفناج، غلات، انجیر خشک، پرتقال، کیوی، حبوبات، کشمش، نان های سبوس دار و ... را افزایش داد. فیبر موجود در این مواد مدفوع را نرم و روان و دفع را آسان می کند. نوشیدن آب کافی هم در پیشگیری از یبوست نقش دارد. برای این منظور باید روزی 3 تا 4 لیوان آب، ترجیحا ناشتا بنوشید. با این کار 1 لیتر به آب ورودی در روده اضافه می کنید و دفع مدفوع آسان تری خواهید داشت. علاوه بر این ها برای پیشگیری از یبوست باید از مصرف غذا های سنگین و پرچرب، به خصوص شب ها خودداری کنید. شب ها بهتر است از غذا های سبک و آبکی مثل سوپ استفاده کنید. تحرک و ورزش هم به پیشگیری از یبوست کمک می کند. اگر اضافه وزن دارید باید آن را کاهش دهید. اگر به مشکلات اعصاب و روان مثل افسردگی مبتلا هستید باید در جهت رفع آن اقدام کنید. اگر هم با مصرف دارو های مختلف دچار یبوست می شوید باید موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت امکان دارو را تغییر دهد. از مصرف خودسرانه دارو ها و حتی دارو های مکمل مثل کلسیم خودداری کنید. اگر از سیگار یا مواد مخدر استفاده می کنید باید آن ها را ترک کنید. از نگه داشتن دفع به مدت طولانی خودداری کنید و در صورت احساس دفع، فورا به توالت بروید. با رعایت این نکات می توانید احتمال بروز یبوست را به حداقل برسانید.

افزایش احتمال بدخیمی در یبوست های مزمن

افرادی که دچار یبوست مزمن هستند بیشتر باید نگران بدخیمی ها باشند. اصولا هر نوع تحریک طولانی مدت در روده می تواند باعث تغییر ژنتیک سلول ها و افزایش خطر سرطان شود. تمامی افراد باید هر 3 تا 4 سال یک بار با انجام آزمایش های لازم مثل آزمایش مدفوع، سلامت روده های خود را بررسی کنند. همچنین اگر فرد بالای 40 سال سن دارد باید کولونوسکوپی و رادیوگرافی از روده ها انجام دهد. سرطان ها و بدخیمی های روده بزرگ، مدت ها بی علامت باقی می مانند و خود را پنهان می کنند. متاسفانه بسیاری از بیماران زمانی متوجه بدخیمی روده می شوند که سرطان به نقاط دیگر بدن انتشار یافته است. بنا بر این باید بررسی و معاینه روده بزرگ را جزو بررسی های منظم همه افراد قرار داد.

عوارض مصرف طولانی مدت ملین ها

برای درمان یبوست بهتر است از دارو های ملین کمتر استفاده شود و در عوض رژیم غذایی اصلاح شود. داروهای ملین مثل سنا به طور موقت دفع را روان می کنند، اما ادامه مصرف آن ها باعث وابستگی روده به دارو و تشدید یبوست می شود. در این شرایط فرد باید به طور مرتب دوز دارو را افزایش دهد تا از آن نتیجه بگیرد. در کولونوسکوپی مصرف کنندگان طولانی مدت ملین ها، لکه های تیره رنگ در سر تا سر روده بزرگ دیده می شود. در واقع مصرف طولانی مدت این دارو ها باعث کنده شدن حرکات روده و از دست رفتن عملکرد طبیعی آن می شود، به خصوص اگر فقط از یک نوع ملین استفاده شود. بنا بر این ملین ها باید حتما تحت نظر پزشک و با رعایت تنوع استفاده شوند. ملین های پودری و گیاهی در این زمینه انتخاب مناسب تری هستند، زیرا آب را از بخش های بالایی دستگاه گوارش جذب می کنند و باعث نرم شدن مدفوع می شوند. در کل، دارو های ملین بهتر است حداکثر هفته ای 1 تا 2 بار مصرف شوند. افراد وابسته به دارو های ملین در صورت رعایت توصیه های پزشک و پیروی از رژیم غذایی مناسب می توانند به تدریج از وابستگی به این دارو ها رها شوند. باید توجه داشت رهایی از این وابستگی ها زمان می برد و فرد باید صبور باشد.

کیوی، درمانگر یبوست

به گزارش «بهپو» به نقل از «هفته نامه سلامت»، موثر ترین راه برای درمان یبوست استفاده از رژیم غذایی سرشار از فیبر و مایعات است. مصرف کیوی تازه و بدون پوست روزانه 2 تا 3 بار می تواند بسیار کمک کننده باشد. در صورت وجود معده درد هم می توان کیوی را به صورت کمپوت و پخته شده مصرف کرد./