از نقرس بیشتر بدانیم

نقرس، بیماری است که خود را با افزایش اسیداوریک خون، التهاب دردناک مفاصل، رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی نشان می‌دهد.

نقرس، بیماری است که خود را با افزایش اسیداوریک خون، التهاب دردناک مفاصل، رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی نشان می‌دهد.
علامت مشخصه آن، سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریک خون و رسوب اورات سدیم در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل، غضروف‌ها و تاندون‌ها است. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است. گاهی اوقات در اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده به‌طور غیرطبیعی در مایعات بدن جمع شده و به‌دنبال آن بلورهای این ماده در مفاصل بدن رسوب می‌کند. رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول‌های ایمنی شده و به‌دنبال آن موجب التهاب و درد مفصل می‌شود.
نقرس در مردها 9 برابر شایع‌تر بوده و معمولا در سنین میانسالی بروز می‌کند.

علائم نقرس

بیماران مبتلا به نقرس عموما دچار حمله‌های شدید همراه با درد می‌شوند که اصولا در مناطق حساس دست و پا و اکثرا مفصل‌ها پدید می‌آید. حمله‌های نقرسی بسیار شدید و دردناک است! معمولا درد در ناحیه شصت پا شروع می‌شود و به نحوی دردناک است که از خواب بیدارتان می‌کند. بروز ناگهانی درد و تورم مفصل را حمله نقرسی می‌نامند.
ضربات مکرر به این مفصل بزرگ شست پا (مثلا به دنبال راه رفتن طولانی) موجب می‌شود کریستال‌های اسید اوریکی که قبلا در بافت‌های مفصل رسوب کرده، ناگهان به داخل مفصل ریزش کرده و موجب پاسخ التهابی بدن به آن شوند. شایع‌ترین علامت بیماری نقرس در کنار افزایش سطح اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک است.
همان طور که گفته شده، معمولا به صورت درد در مفاصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پاست که البته سایر نقاط بدن به ترتیب شیوع، بعد از مفصل انگشت شست پا، می‌تواند مچ پا، پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.
این حملات نقرسی معمولا با یا بدون مصرف دارو بعد از گذشت چند ساعت تا چند روز فروکش می‌کنند. علائم بیمار به‌ندرت ممکن است چند هفته هم به درازا بکشد. بعد از فروکش کردن علائم، بیمار بعدا دچار حملات دیگر شده و این مشکل به تناوب در طول سال‌ها تکرار می‌شود.
گاهی اوقات کریستال‌های اسید اوریک در کیسه‌های بافتی ظریفی که در اطراف مفاصل وجود دارند و به آنها بورس می‌گویند، رسوب کرده و موجب التهاب و درد در آنها می‌شود. التهاب بورس را بورسیت می‌گویند.
در موارد مزمن نقرس، رسوب اسید اوریک در بافت‌ها به صورت متمرکز درآمده و یک توده سفت را در بافت به وجود می‌آورد. به این وضعیت نقرس توفوسی می‌گویند. این رسوب‌ها معمولا در سطح پشتی انگشتان دست، شست پا، پشت آرنج و لاله گوش دیده می‌شود. وجود این رسوبات نشان دهنده بالا بودن بسیار شدید اسید اوریک در بافت‌های بدن است.
از دیگر علائم نقرس، رسوب اسید اوریک در کلیه و ایجاد سنگ‌های کلیوی است که در صورت مزمن شدن، می‌تواند موجب نارسایی کلیه شود. گاهی اوقات بیماری نقرس خود را به صورت آرتریت و التهاب مزمن چند مفصل بدن نشان داده و از این نظر شبیه به بیماری روماتیسم مفصلی می‌شود.

علت درد شبانه شست پا

حملات درد و تورم مفصل شست پا در نقرس معمولا شبانه است. در طول روز به‌علت وضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیادی در اندام تحتانی و به خصوص پایین‌ترین قسمت‌های آن، یعنی پاها جمع می‌شود. شب هنگام و وقتی بیمار دراز کشیده و به حالت افقی درمی‌آید، این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمی‌گردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمی‌گردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش می‌یابد.
این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب می‌کند و چون در شب، پا سردتر می‌شود، این سرما به رسوب کریستال‌های اسید اوریک در مفصل پا کمک می‌کند. به همین علت، بروز حملات درد و تورم مفصل، در شب بیشتر است.

علل نقرس

نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع کمترازحد اسید اوریک (یا هر دو) به وجود می‌آید. این بیماری در اثر مصرف میزان بالای پروتئین پدید می‌آید و از آنجایی که مواد غذایی حاوی پروتئین‌هایی باکیفیت مانند گوشت، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ جزو غذاهای گران‌قیمت به شمار می‌آیند، این بیماری را بیماری پولدارها نام نهاده‌اند.هر عاملی که بتواند سطح اسید اوریک خون را به ناگهان بالا ببرد (مانند بروز کم آبی در بدن، مصرف الکل و اسیدی شدن خون) می‌تواند موجب حملات نقرسی شود. برخی از داروها و اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند عامل افزایش غلظت اسید اوریک باشند. بعضی مشکلات احتمال بروز نقرس را افزایش می‌دهند. این مشکلات و بیماری‌ها عبارتند از: افزایش فشار خون، دیابت، کلسترول بالا، مشکلات گوارشی، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب، کاهش توده عضلانی، ناهنجاری در هموگلوبین، لوسمی‌ها (سرطان خون)، لنفوم و نارسایی کلیه. نقرس زمینه ارثی و خانوادگی دارد./

تشخیص نقرس

تشخیص نقرس معمولا با مشاهده حملات نقرسی است، در این بیماری معمولا یک مفصل بدن درگیر می‌شود و درگیری همزمان چند مفصل مثل وضعیتی که در روماتیسم دیده می‌شود، کمتر است.
بررسی مقدار اسید اوریک در خون ممکن است بالا بودن آن را نشان دهد، ولی اسید اوریک خون در این بیماران همیشه بالا نیست.
مهم‌ترین تستی که برای تشخیص این بیماری به‌کار برده می‌شود، بررسی مایع مفصلی است. مایع مفصلی توسط پزشک و با سوزن از مفصل کشیده شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. در نقرس میزان اسید اوریک این مایع بالاتر از میزان طبیعی است. گاهی اوقات از رادیوگرافی برای کمک به تشخیص نقرس استفاده می‌شود. در رادیوگرافی ساده ممکن است، تجمع توفوسی در اطراف مفاصل و یا تخریب مفصل مشاهده شود.

درمان نقرس

برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده می‌شود:

سرد کردن مفصل
بالا نگه داشتن مفصل
مصرف داروهای ضدالتهابی مانند بروفن یا ایندومتاسین (مصرف داروهایی مانند کلشی‌سین، در صورتی که بیمار به دلایلی نتواند از داروهای ضدالتهابی استفاده کند)
مصرف کوتاه‌مدت کورتیکوستروئیدها، در صورتیکه بیمار به علت مشکلات کلیوی نتواند از کلشی‌سین استفاده کند.
آسپرین نخورید، زیرا ممکن است، به طور ناگهانی سطح اسید اوریک را تغییر داده و علائم بدتر شود.

رژیم غذایی خاص

در این رژیم، منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، مغز، دل و قلوه و کله‌پاچه گوسفند، مخمر (ماءالشعیر)، عصاره گوشت، اندام‌های غده‌ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود، زردچوبه، قارچ، گل کلم و اسفناج، با توجه به شرایط بیمار محدود می‌شود. مصرف این غذاها طی حمله حاد نقرس، مجاز نیستند.
بیماران می‌توانند غذاهایی را که اساسا عاری از پورین است، به دلخواه مصرف کنید. این غذاها عبارتند از: نان و غلات، شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ، میوه‌ها، سبزی‌ها و نوشیدنی‌های غیرالکلی.
برای رقیق کردن ادرار و تسریع در دفع اسید اوریک و پیشگیری از رسوب اسید اوریک در کلیه‌ها و تشکیل سنگ‌های کلیوی، نوشیدن آب و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می‌شود. (بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الکل اجتناب کنند، زیرا الکل دفع اسید اوریک را توسط کلیه‌ها مهار می‌کند.)
مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود. (نکته مهم در استفاده از این داروها این‌ است که باید بعد از اتمام حملات نقرسی مصرف شوند، وگرنه ممکن است، موجب تشدید حمله شوند.)

کاهش وزن
ورزش: شنا یکی از بهترین ورزش‌ها برای بیماران نقرسی است.
در صورت تخریب شدید مفصلی، ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل وجود داشته باشد.

توصیه‌های تغذیه‌ای به مبتلایان نقرس

جهت جلوگیری و یا کاهش حملات نقرس، رعایت نکات زیر بسیار مفید است:

پرهیز از مصرف غذاهای سرشار از پورین، این غذاها سبب تولید اسید اوریک بسیار زیادی در بدن می‌شود که سبب تشدید بیماری نقرس می‌شود. معمولا غذاهایی که منابع خوب پروتئین هستند، حاوی پورین زیادی نیز هستند. مانند: گوشت قرمز، احشاء داخلی مانند کله‌پاچه، مغز، جگر، دنبلان، غذاهای دریایی (ماهی، میگو وماکیان)
محدود کردن مصرف غذاهایی که سطح متوسطی از پورین دارند، از جمله: مارچوبه، گل کلم، اسفناج، ریواس، لوبیاها، قارچ وعدس (این مواد در زمان حملات نقرس باید کاملا حذف شود.)
خودداری از مصرف زیاد چربی‌ها، زیرا چربی زیاد مانع دفع اسید اوریک و سبب افزایش حملات و درد نقرس می‌شود.
محدود کردن مصرف گوجه فرنگی، محصولات گوجه فرنگی، توت‌فرنگی و زرده تخم مرغ: این مواد سبب اسیدی شدن خون می‌شوند. این عامل به تشکیل کریستال‌های اورات کمک کرده وسبب افزایش حملات نقرس در گروهی از بیماران می‌شود.
روزانه مصرف حداقل ? لیوان آب بسیار مفید است. موارد ذکر شده در زیر نقش آب را روشن‌تر می‌سازد:
آب به خروج اسید اوریک در بدن کمک کرده، از تشکیل سنگ‌های کلیوی جلوگیری می‌کند، حملات نقرس را کاهش می‌دهد، سبب جلوگیری از خشکی مفاصل می‌شود و به کاهش وزن کمک می‌کند.
از الکل دوری کنید. الکل علاوه بر مضرات فراوان، مانع دفع اسید اوریک از طریق کلیه‌ها می‌شود.
اگر اضافه وزن دارید و یا چاق هستید، سعی کنید تحت نظر متخصص تغذیه به‌آرامی وزن خود را کاهش دهید، زیرا رژیم‌های سخت و شدید می‌تواند سبب افزایش اسید اوریک در خون شوند. توجه داشته باشید که چاقی به تنهایی نیز می‌تواند سبب افزایش اسید اوریک خون شود. بنابراین به جرات می‌توان گفت که ورزش و تغذیه صحیح می‌تواند از عوارض وخیم نقرس جلوگیری کنند.
سیب به عنوان یکی از بهترین درمان کننده‌های نقرس شناخته شده است. سیب دارای اسید مالیک است که باعث خنثی کردن اثر اسید اوریک می‌شود./