برای تعویض مفصل عجله نکنید

تعویض مفصل آخرین درمان است و وقتی ضرورت می‌یابد که شدت تخریب و درد آنقدر زیاد است که زندگی بیمار را کاملا مختل کرده است و با آموزش، دارو یا جراحی‌های ساده بهبود پیدا نمی‌کند.

تعویض مفصل آخرین درمان است و وقتی ضرورت می‌یابد که شدت تخریب و درد آنقدر زیاد است که زندگی بیمار را کاملا مختل کرده است و با آموزش، دارو یا جراحی‌های ساده بهبود پیدا نمی‌کند.
مفاصل به دلایل مختلفی ممکن است دچار ساییدگی یا تخریب شوند و گاهی این تخریب مفصلی آن‌قدر شدید است که چاره‌ای جز استفاده از پروتز (مفصل مصنوعی) باقی نمی‌گذارد. تعویض مفصل آخرین راه است و نباید برای این عمل جراحی شتاب کرد، گرچه تعویض مفصل ممکن است بعضی از بیماران را راحت کند ولی نمی‌توان مطمئن بود که این جراحی همیشه بدون عارضه باشد.

تخریب کدام مفصل بیشترین لطمه را به کیفیت زندگی بیمار می‌زند؟

بین تمام مفصل‌ها، تخریب مفصل لگن بیشترین آسیب را به حرکت انسان وارد می‌کند. مفصل تخریب‌شده آنقدر دردناک است که در موارد شدید بیمار ترجیح می‌دهد ساعت‌ها بی‌حرکت بماند. با تخریب مفاصل دیگر مثل مفصل زانو، گرچه حرکت و کیفیت زندگی کاهش می‌یابد، ولی از کار افتادن کامل عضو به ندرت رخ می‌دهد. پس در بدترین شرایط بیمار، باید بهترین تصمیم را گرفت و شتابزده او را در فهرست تعویض مفصلی‌ها قرار نداد زیرا گاهی می‌توان با آموزش‌ و ورزش یا یک جراحی ساده، کیفیت زندگی بیمار را ارتقا داد. مثلا زانوی فرد دچار پای‌پرانتزی را می‌توان با عمل جراحی اصلاح کرد و بیمار با مفصل ترمیم‌شده می‌تواند سال‌ها بدون هیچ مشکلی زندگی کند یا بیماری که مکانیک است و مفصل لگن یا زانویش تخریب شده ولی درد شدیدی ندارد، نباید تعویض مفصل شود و بهتر است جراحی‌اش تا حد امکان به تعویق بیفتد.

جراحی تعویض مفصل چه عارضه‌ای دارد؟

عوارض در مفاصل مختلف فرق می‌کند؛ مثلا مهم‌ترین عارضه تعویض مفصل لگن، محدودیت حرکتی است. بعد از تعویض مفصل لگن، بیمار دیگر نمی‌تواند به حالت چمباتمه بنشیند (چون فشار زیادی به پروتز‌ها وارد می‌شود)، باید از توالت ‌فرنگی استفاده کند و از انجام کارهای سنگین که نیاز به فعالیت فیزیکی زیاد دارد، اجتناب کند (به‌خصوص حرکاتی مثل بلند کردن اجسام سنگین یا پریدن در ورزش والیبال و بسکتبال که مانند ضربه عمل می‌کنند). پس تعویض مفصل برای هر فردی، به‌خصوص اگر جوان هم باشد، می‌تواند محدود‌کننده باشد.

چه یافته‌هایی در بیمار پزشک را به این نتیجه می‌رساند که مفصل دیگر قابل‌استفاده نیست و باید تعویض شود؟

غضروف‌ها در سن بالا، دچار ساییدگی و فرسایش سطحی می‌شوند و گاهی درد، محدودیت حرکت یا انحراف مفصل ایجاد می‌کنند. عکسی که در حالت ایستاده گرفته شده، اطلاعات دقیق‌تری درباره شکل غضروف به پزشک می‌دهد اما عکس ملاک تصمیم‌گیری نیست. گاهی عکس نشان می‌دهد غضروف کاملا از بین رفته ولی بیمار مشکل چندانی ندارد و نیاز به تعویض مفصل نیست. گاهی غضروف هنوز کاملا از بین نرفته ‌ولی علائم آنقدر شدید است که به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهد و مجبوریم مفصل را تعویض کنیم.

سایر عوارض تعویض مفصل

دوام پروتز عامل محدود‌کننده بعدی است. جنس مفصل‌ مصنوعی مقاوم است و شکستنش بسیار بعید است. مشکل فقط در محل اتصال مفصل مصنوعی به استخوان بیمار است که در درازمدت فشارهای وارده ممکن است باعث شل‌شدن اتصال شود و استحکام مفصل از بین برود. این روند در تمام مفاصل مصنوعی رخ می‌دهد اما زمان وقوع آن به جنس پروتز، کیفیت استخوان بیمار و تکنیک جراحی بستگی دارد. در نهایت، فشار وارده به پروتز با توجه به وزن بیمار و فعالیت‌های او، تعیین‌کننده سرنوشت آن است. 90 درصد پروتزهای لگن که 20 سال قبل گذاشته شده‌اند، هنوز کار می‌کنند و 80 درصد پروتزهای زانو هم همین وضعیت را دارند. معمولا در بیماران مسن عمر کفاف نخواهدداد تا پروتز دوباره عوض شود ولی در جوانان احتمال شل‌شدن و نیاز به تعویض وجود دارد.
تعویض مفصل لگن و زانو از موفق‌ترین جراحی‌ها محسوب می‌شود، اما مانند هر جراحی دیگر دارای عوارض زودرس و دیررس است. عفونت اطراف پروتز عارضه مهمی برای ماست. گرچه احتمال آن خیلی کم است ولی ریشه‌کن کردن آن دشوار است. آنقدر که گاهی برای از بین بردن عفونت مجبوریم پروتز را خارج کنیم. در امریکا این احتمال برای پروتز زانو یک تا یک‌ونیم درصد و برای پروتز لگن نیم تا یک درصد است.
در افرادی که داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، مبتلا به دیابت و سوءتغذیه هستند، عفونتی در نقطه دیگری از بدن دارند، بیماری پوستی در همان محل جراحی دارند و سیگاری و چاق هستند، احتمال عفونت بیشتر است.

تعویض مفصل تعویضی!

پس از جراحی تعویض مفصل گاهی ممکن ‌است بیمار دچار دررفتگی مفصلی شود که در لگن شایع‌تر است. عارضه دیگر ساییدگی سطح مفصل مصنوعی است که از جنس پلی‌اتیلن است. تماس مداوم 2 سطح مانند هر سطح دیگری در طبیعت باعث ساییدگی می‌شود که در سمت پلی‌اتیلنی مفصل بیشتر است. در نهایت با گذشت زمان ممکن است محل اتصال استخوان به پروتز شل شود که این 2 مورد آخر (سایش و شل شدن) شایع‌ترین علت‌هایی هستند که در درازمدت نیاز به تعویض مجدد مفصل را قطعی می‌کنند./