آزمایش کراتینین در خون و ادرار و تفسیر نتایج آن

کلیه های سالم کراتینین را از خون دفع می کنند و کراتینین به عنوان یک ماده زائد در ادرار از بدن خارج می شود. آزمایش کراتینین معیاری است که نشان می‌دهد کلیه‌ها چقدر کار فیلتر کردن مواد زائد خون را خوب انجام می‌دهند.

کراتینین یک ترکیب شیمیایی است که از فرآیندهای تولید انرژی در عضلات باقی می ماند. کلیه های سالم کراتینین را از خون دفع می کنند و کراتینین به عنوان یک ماده زائد در ادرار از بدن خارج می شود.

به گزارش «بهپو»، اندازه گیری کراتینین در خون یا ادرار سرنخ هایی را ارائه می دهد و به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که کلیه ها چقدر خوب کار می کنند.

آزمایش کراتینین معیاری است که نشان می‌دهد کلیه‌ها چقدر کار فیلتر کردن مواد زائد خون را خوب انجام می‌دهند.

عملکرد طبیعی کلیه و GFR

تمام خون موجود در بدن صدها بار در روز از طریق کلیه ها جریان می یابد. کلیه ها قسمت مایع خون را از فیلترهای کوچکی به نام گلومرول ها عبور می دهند و سپس بیشتر مایع را دوباره به داخل خون جذب می کنند. مایعات و مواد زائدی که کلیه ها آنها را بازجذب نمی کنند از طریق ادرار به خارج از بدن فرستاده می شوند.

سرعت فیلتر کردن توسط کلیه ها GFR نامیده می شود. (گلومرول‌ها دسته‌های کوچکی از رگ‌های خونی و سایر سلول‌ها در داخل نفرون‌ها و بخش‌های حیاتی سیستم فیلتر هستند.) پزشکان نمی‌توانند خود GFR را اندازه‌گیری کنند، بنابراین به سراغ کراتینین سرم می روند.

کلیه ها کراتینین را از خون به داخل ادرار فیلتر می کنند و تقریبا چیزی از آن را دوباره جذب نمی کنند. برای تخمین GFR (eGFR) از مقدار کراتینین سرم بر اساس یک فرمول استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: آزمایش نیتروژن اوره خون، نشانگر کارکرد کلیه ها

چرا آزمایش کراتینین انجام می شود؟

پزشکان از کراتینین سرم و eGFR برای بررسی میزان عملکرد کلیه ها استفاده می کنند. با بدتر شدن عملکرد کلیه، GFR نیز کاهش می یابد. اگر داروهای خاصی مصرف می کنید یا اگر به بیماری هایی مانند بیماری قلبی، بیماری کبد، دیابت، فشار خون بالا یا سرطان مبتلا هستید، اغلب عملکرد کلیه نیز بررسی می شود.

آزمایش کراتینین معمولا به دلایل زیر تجویز می شود:

● اگر علائم بیماری کلیوی دارید (حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، خستگی و ضعف، مشکل خواب، تغییرات در میزان ادرار کردن، ورم پا و مچ)

● برای غربالگری بیماری کلیوی اگر دیابت، فشار خون بالا یا سایر شرایطی دارید که خطر بیماری کلیوی را افزایش می دهد

● برای نظارت بر درمان یا پیشرفت بیماری کلیوی

● برای نظارت بر عوارض جانبی داروهایی که ممکن است باعث آسیب کلیوی یا تغییر عملکرد کلیه شوند

● برای نظارت بر عملکرد کلیه پیوندی

برای اندازه گیری سطح کراتینین در خون (کراتینین سرم) نمونه گیری خون انجام می شود. شب قبل از آزمایش باید ناشتا باشید و غذا نخورید.

برای آزمایش کراتینین ادرار باید ادرار را در مدت 24 ساعت در ظروف ارائه شده توسط آزمایشگاه جمع آوری کنید.

برای هر یک از این دو آزمایش، ممکن است لازم باشد برای مدت معینی قبل از آزمایش از خوردن گوشت خودداری کنید. اگر مکمل کراتین مصرف می کنید، احتمالاً باید مصرف آن را متوقف کنید.

تفسیر آزمایش کراتینین

نتایج آزمایش کراتینین در خون یا ادرار به روش های مختلفی اندازه گیری و تفسیر می شود، از جمله موارد زیر:

1- سطح کراتینین سرم

کراتینین معمولاً وارد جریان خون می شود و با یک سرعت کلی ثابت از جریان خون فیلتر می شود. مقدار کراتینین در خون باید نسبتاً ثابت باشد. افزایش سطح کراتینین ممکن است نشانه ای از عملکرد ضعیف کلیه باشد.

کراتینین سرم به صورت میلی گرم کراتینین به یک دسی لیتر خون (mg/dL ) یا میکرومول کراتینین به یک لیتر خون (micromoles/L ) گزارش می شود. محدوده معمولی برای کراتینین سرم عبارت است از:

● برای مردان بالغ، 0.74 تا 1.35 میلی گرم در دسی لیتر (65.4 تا 119.3 میکرومول در لیتر)

● برای زنان بالغ، 0.59 تا 1.04 میلی گرم در دسی لیتر (52.2 تا 91.9 میکرومول در لیتر)

2- نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR)

با اندازه گیری کراتینین سرم می توان سرعت فیلتر کردن کلیه ها (نرخ فیلتراسیون گلومرولی) را نیز محاسبه کرد. به دلیل تنوع مقدار کراتینین سرم از فردی به فرد دیگر، GFR اطلاعات دقیق تری در مورد عملکرد کلیه ارائه می دهد.

در فرمول محاسبه GFR مقدار کراتینین سرم و سایر عوامل مانند سن و جنس را در نظر می گیرند. GFR زیر 60 نشان دهنده بیماری کلیوی است. دامنه اعداد زیر 60 برای نظارت بر درمان و پیشرفت بیماری استفاده می شود.

پزشکان شدت بیماری مزمن کلیوی را با یک سیستم طبقه بندی که از GFR استفاده می کند تعیین می کنند:

● مرحله 1: GFR 90 یا بیشتر (عملکرد طبیعی کلیه)

● مرحله 2: GFR 60-89

● مرحله 3a: GFR 45 – 59 (بیماری خفیف کلیوی)

● مرحله 3b: GFR 30 – 44 (بیماری کلیوی متوسط)

● مرحله 4:GFR 15-29 (بیماری پیشرفته کلیه)

● مرحله 5: GFR کمتر از 15 (نزدیک یا در نارسایی کلیه، اغلب نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد)

افراد بالای 60 سال ممکن است سطح کراتینین خون به ظاهر طبیعی داشته باشند اما همچنان GFR پایین باشد. این برعکس نیز می تواند صادق باشد، جایی که GFR ممکن است خفیف باشد اما بیماری کلیوی واقعی وجود ندارد. روش جمع‌آوری ادرار 24 ساعته یا آزمایش خون دیگری به نام سیستاتین C می‌تواند با دقت بیشتری دسته‌بندی کند که کدام یک از این افراد به بیماری کلیوی مبتلا هستند.

نتایج غیر طبیعی آزمایش کراتینین همیشه به معنای بیماری کلیوی نیست. ورزش سخت، رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز، عوارض جانبی برخی داروها و افزایش توده عضلانی هم می تواند مقدار کراتینین را تغییر دهد.

3- کلیرانس کراتینین

کلیرانس کراتینین معیاری است که نشان می دهد آیا کلیه ها کراتینین را به خوبی از جریان خون برای دفع در ادرار فیلتر می کنند؟

کلیرانس کراتینین معمولاً از اندازه گیری کراتینین در نمونه ادرار 24 ساعته و از نمونه سرمی گرفته شده در همان دوره تعیین می شود. با این حال، دوره های زمانی کوتاه تری برای نمونه های ادرار ممکن است استفاده شود. زمان دقیق و جمع آوری نمونه ادرار مهم است.

کلیرانس کراتینین به صورت میلی لیتر کراتینین در دقیقه در هر سطح بدن (mL/min/BSA ) گزارش می شود. محدوده معمول برای مردان 19 تا 75 ساله 77 تا 160 میلی لیتر در دقیقه در هر سطح بدن است.

محدوده معمول، بر اساس سن، برای کلیرانس کراتینین در زنان به شرح زیر است:

● 18 تا 29 سال: 78 تا 161 میلی لیتر در دقیقه / BSA

● 30 تا 39 سال: 72 تا 154 میلی لیتر در دقیقه / BSA

● 40 تا 49 سال: 67 تا 146 میلی لیتر در دقیقه / BSA

● 50 تا 59 سال: 62 تا 139 میلی لیتر در دقیقه / BSA

● 60 تا 72 سال: 56 تا 131 میلی لیتر در دقیقه / BSA

معیارهای استاندارد برای افراد مسن تعیین نشده است.

نتایج کمتر از محدوده معمول برای گروه سنی شما ممکن است نشانه ای از عملکرد ضعیف کلیه یا شرایطی باشد که بر جریان خون به کلیه های شما تأثیر می گذارد.

4- نسبت آلبومین به کراتینین

تفسیر دیگری از تعداد کراتینین ادرار نسبت آلبومین به کراتینین نامیده می شود. آلبومین یک پروتئین در خون است. کلیه‌های سالم معمولاً آن را از خون فیلتر نمی‌کنند، بنابراین آلبومین کمی در ادرار یافت می‌شود.

نسبت آلبومین به کراتینین نشان می دهد که چه مقدار آلبومین در نمونه ادرار نسبت به مقدار کراتینین موجود است. نتایج به عنوان تعداد میلی گرم (میلی گرم) آلبومین برای هر گرم (گرم) کراتینین گزارش می شود. نتایج حاکی از سلامت کلیه عبارتند از:

● برای مردان بالغ کمتر از 17 میلی گرم در گرم

● برای زنان بالغ کمتر از 25 میلی گرم در گرم

نتایج بالاتر از حد معمول ممکن است نشانه ای از بیماری کلیوی باشد. به طور خاص، نتیجه ممکن است نشان دهنده یک عارضه دیابت به نام نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیوی دیابتی باشد.

در مورد GFR پایین چه باید کرد؟

اگر GFR پایینی دارید، پزشک برای رفع مشکل شما برنامه عملی طراحی می کند.

علل اصلی بیماری مزمن کلیه فشار خون بالا و دیابت است. اگر این بیماری ها را دارید، اولین قدم این است که با بهبود رژیم غذایی، ورزش و داروها، آنها را تحت کنترل قرار دهید. در غیر این صورت، ممکن است برای شناسایی علت بیماری کلیوی به آزمایشات بیشتری نیاز داشته باشید.

اگر علت بیماری کلیوی نامشخص باشد یا اگر بیماری کلیوی پیشرفته باشد، احتمالاً پزشک شما را به یک متخصص کلیه به نام نفرولوژیست ارجاع می دهد.

بررسی منظم GFR به شما و پزشکتان این امکان را می دهد که هر گونه کاهش عملکرد کلیه را در طول زمان دنبال کنید. پزشک شما ممکن است نیاز به تغییراتی در داروهای شما داشته باشد تا هر گونه تغییر در عملکرد کلیه را تنظیم کند.

از آنجایی که داروهای بدون نسخه (به ویژه داروهای مسکن برای دردهای خفیف و سردرد)، گیاهان و مکمل‌ها همگی می‌توانند بر کلیه‌های شما تأثیر بگذارند، هیچ یک از آنها را بدون مشورت با پزشک خود مصرف نکنید.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «مایوکلینیک»، اکثر مردم تا زمانی که GFR بسیار پایین نیاید (مانند زیر 10) نیازی به دیالیز ندارند. اما از آنجایی که عملکرد کلیه ها به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می یابد، مهم است که زودتر اقدام کنید تا تا آنجا که می توانید حفظ کنید./