پاسخ به 10 سوال شما درباره بیماری ابولا

ابولا یک بیماری عفونی خطرناک با عامل ویروسی از خانواده «فیلوویرویده» است که اولین‌بار در سال 1976 در جمهوری کنگو از قاره آفریقا کشف شد.

سال‌ها زندگی‌ام با مردم آفریقا دلیلی بود تا همیشه با درد و رنج آنها مانوس و آشنا باشم و هرگاه خبری از درد و بیماری‌شان می‌شنوم بی‌درنگ برای همدردی با آنان، یا در آفریقا سراغشان می‌روم، یا هرچه می‌دانم از بلا و مصیبت‌شان می‌نویسم تا شاید دل رئوف انسان‌های شریف و متدین متوجه آنان شود. اما این بار ابولا، این ویروس کشنده در غرب آفریقا، مرا بر آن داشت تا تجربه‌های علمی و عملی کسب‌شده از این بیماری را همراه آخرین اطلاعات علمی از بزرگ‌ترین مرکز مبارزه بیماری‌های واگیردار در جهان (C.D.C) در اختیار هموطنان عزیز کشورم قرار دهم.

1.ابولا چیست؟

2.چرا نام ابولا، ابولاست؟!

علت نامگذاری ابولا روی این ویروس از آن جهت بود که اولین بیماران و قربانیان آن ساکنان حاشیه رودخانه‌ای به نام ابولا در جمهوری کنگو بودند. از آن پس تاکنون زیرگروه‌های دیگری از ویروس ابولا با نام‌های زئیر ابولا، سودان ابولا، بندی بوگو ابولا و نوع غیر‌انسانی به نام رستون ابولا شناخته شد.

3.علائم و نشانه‌های ابولا چیست؟

اولین و مهم‌ترین علامت این بیماری، تب بالای 6/38 درجه است که متعاقب آن فرد مبتلا به سردرد شدید، دردهای عضلانی، ضعف شدید، اسهال، تهوع، درد شکم به‌ خصوص در ناحیه معده، بی‌اشتهایی و در موارد شدید و پیشرفته مبتلا به خونریزی گوارشی و پوستی می‌شود.

4.ابولا چگونه منتقل می‌شود؟

اگرچه تاکنون کاملا مشخص نیست اما محققان معتقدند تماس مستقیم یا غیر‌مستقیم با خون و ترشحات بدن فرد آلوده، می‌تواند باعث انتقال این بیماری شود. ترشحات بدن شامل آب دهان و بزاق بیمار، ادرار، ترشحات تناسلی (اسپرم) و حتی عطسه و سرفه بیمار است که ذرات معلق آن در محیط می‌تواند باعث آلودگی شود. بنابراین هر منفذ ورودی مانند زخم کوچک در پوست یا تنفس در محیطی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه کرده، می‌تواند به آسانی سایر افراد سالم را آلوده کند.

5.آیا همه مبتلایان به ابولا می‌میرند؟

نه، میزان مرگ و میر در افراد مبتلا با‌توجه به فقر درمانی و مشکلات بهداشتی نزد بیماران آفریقایی نزدیک به 80 درصد است اما نجات 2 پزشک آمریکایی مبتلا شده به ابولا در ماه گذشته نشان داد درمان سریع و تمهیدات درمانی وسیع به میزان قابل‌توجهی از مرگ و میر می‌کاهد. به همین دلیل شروع درمان در آغاز تب و سردرد که اولین علامت بیماری است بسیار موثرتر از آغاز درمان در آخرین علائم بیماری یعنی خونریزی پوستی و گوارشی است.

متاسفانه تاکنون واکسنی برای این بیماری ساخته نشده است. بیماری‌های ویروسی به علت ماهیت جهش و تغییر ساختار ویروسی در هر اپیزود یا عود و اپیدمی بیماری، دانشمندان را با مشکل تولید یک واکسن مشخص مواجه می‌کنند.

6.کدام نقاط جهان با اپیدمی (همه‌گیری) ابولا مواجه هستند؟

به‌طور کلی، هرگاه تعداد بیماران مبتلا به یک بیماری خاص در یک منطقه خاص بیش از حد انتظار باشد، کلمه اپیدمی در مورد آن بیماری به‌کار می‌رود. به‌عنوان مثال، وقتی شما انتظار آنفلوانزای خوکی یا فلج اطفال را در شهر خود ندارید، با مشاهده حتی یک بیمار مبتلا به فلج اطفال یا آنفلوانزای خوکی می‌توان اپیدمی بیماری فوق را اعلام کرد یا وقتی شیوع بیماری وبا در فصل تابستان در مناطقی از کشور تعداد 100 یا 200 نفر است حال اگر 2000 نفر به بیماری وبا مبتلا شوند می‌توان مدعی اپیدمی بیماری وبا بود.

در گذشته کشورهای گابون، سودان جنوبی، اوگاندا، کنگو و آفریقای جنوبی دوره‌هایی از اپیدمی ابولا را پشت سر گذاشته‌اند اما طی ماه‌های اخیر در 4 کشور آفریقایی، اپیدمی ابولا اعلام شده که تعداد بیماران مبتلا و قربانیان آن به شرح ذیل است.

لیبریا با 1378 مبتلا و 694 کشته
سیرالئون 1026 مبتلا و 422 کشته
گینه 482 مبتلا و 430 کشته
نیجریه 17 مبتلا و 6 کشته

اپیدمی اخیر (2014) در 4 کشور فوق از نوع ویروس شناخته شده قبلی یعنی زئیر ابولا با تغییرات قابل توجه است.

7.چه کسانی در معرض خطر ابولا هستند؟

افراد پرخطر کسانی هستند که به احتمال زیاد به ابولا مبتلا می‌شوند که شامل موارد زیر است:

کسانی که سوزن یا وسایل تیز آلوده به خون فرد مبتلا به ابولا به دست یا پوست بدنشان نفوذ کرده باشد.
تماس مستقیم با خون یا ترشحات فرد مبتلا (حضور بدون ماسک و لباس محافظ در اتاق بیمار و در آغوش گرفتن بیمار)
تماس مستقیم (بدون پوشش محافظتی) با بدن فرد مرده
تنفس در فضای کمتر از یک متر در حالی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه کرده

اما افراد با خطر کمتر کسانی هستند که با احتمال کمتری مبتلا به ابولا می‌شوند:

افرادی که در یک اتاق با فرد بیمار در فاصله بیش از 1 متر هستند.
دست دادن با فرد مبتلا
قدم زدن با فرد مبتلا برای دقایقی کوتاه بدون دست دادن
تماس با وسایل شخصی فرد مبتلا

8.راه تشخیص ابولا چیست؟

اگرچه تشخیص این بیماری در مراحل اولیه بسیار دشوار است اما 3 راه عمده و اساسی می‌تواند در تشخیص آن بسیار موثر باشد:

شرح حال و پرس‌و‌جو از مسافرت‌های اخیر و حال و احوال جسمی: به‌عنوان مثال اگر کسی اخیرا از غرب آفریقا مسافرت کرده یا با یکی از دوستانش که از غرب آفریقا بوده در هر گوشه از دنیا ملاقات داشته را به عنوان فرد مشکوک در نظر می‌گیریم. برای روشن‌تر شدن موضوع: به‌ عنوان مثال شما با یکی از دوستان کانادایی که چند روزی در غرب آفریقا توقف داشته در شهر دوبی از کشور امارات ملاقات داشته‌اید. این بدان معناست که شما و آن دوست کانادایی حلقه مشکوک از بیماری هستید با این تفاوت که فرد کانادایی حلقه اول و قوی‌تر مشکوک به بیماری و شما حلقه دوم با احتمال کمتر هستید و لازم است تمام کسانی که از منطقه خطر (غرب آفریقا) سفر داشته‌اند از تماس‌های او با افراد مشکوک به هر کسالت جسمی در غرب آفریقا پرسیده شود که آیا با کسی که سردرد یا سرماخوردگی داشته در تماس بوده یا خیر؟ اینکه تاکید می‌شود بیماران مشکوک باید زودتر شناسایی شوند به این دلیل است که درمان اولیه و سریع آنان به خصوص قبل از شروع علائم نقش اساسی در نجات آنان دارد.
بررسی شروع علائم و نشانه‌های بیماری: همان‌طور که گفته شد، آغاز بیماری با تب خفیف و سپس سردرد، ضعف عضلانی، اسهال، استفراغ و خونریزی است. بنابراین باید تب و چشمان قرمز را جدی بگیریم، به‌خصوص اگر ساعاتی بعد سردرد و ضعف عضلانی نیز به آن اضافه شود.
انجام آزمایش‌های تشخیصی: که به 2 دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول آزمایشاتی که در چند روز اول بعد از تماس قابل انجام و کمک کننده هستند مانند الیزا، پی سی آر، جدا کردن ویروس از خون یا ترشحات. دسته دوم آزمایش‌ها زمانی است که در بدن هورمون‌های ضد‌ویروس برای مقابله با ویروس ترشح می‌شوند که اصطلاحا به آن آنتی بادی ضد ویروس ابولا می‌گویند که از هفته‌ها تا ماه‌ها و سال‌ها بعد ممکن است در بدن فرد نجات یافته شناخته و پایدار باشد.

9.چگونه می‌توان از بیماری ابولا پیشگیری کرد؟

رعایت 10 توصیه زیر می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

پرهیز از مسافرت به مناطق اپیدمی (4 کشور اعلام شده)
پرهیز از ملاقات نزدیک و طولانی با افرادی که از این مناطق گذر کرده یا توقفی داشته‌اند
شستن دست‌ها قبل و بعد تماس با افراد مشکوک
شستن دست‌ها و استحمام تمام بدن بعد از در‌آوردن لباس محافظتی (برای تیم پزشکی مشغول به درمان در منطقه مشکوک)
جلوگیری از تماس با خون و ترشحات بدن فرد مبتلا یا مرده
دست نزدن به وسایل، کتاب و پول و اسناد فرد مبتلا
بدن فرد بیمار را، حتی برای آنکه بدانیم تب دارد یا نه، لمس نکنیم
پرهیز از ورود بی‌دلیل به خانه یا مراکز درمانی که فرد مبتلا به ابولا در آن بستری است
تشویق فرد مشکوک و مسافر از مناطق اپیدمیک به عدم ارتباط با دیگران به مدت 21 روز
معرفی فرد مشکوک (حتی به‌رغم میل خودش) به مراکز بهداشتی

10.بهترین درمان ابولا چیست؟

یک اصل در درمان بیماران مبتلا به ابولا بسیار مهم است و آن اصل این است که درمان سریع و اولیه امکان نجات بیمار را بیشتر می‌کند.
اما از این اصل که بگذریم، اقدامات موثر درمانی تاکنون به شرح زیر است:

تنظیم آب و الکترولیت‌های بدن و تزریق سرم‌های مناسب با نظر پزشک در اسرع وقت
کنترل علائم حیاتی بیمار برای تنظیم ضربان قلب، تنفس و فشار خون بیمار
در دسترس بودن کپسول اکسیژن و اکسیژن رسانی مناسب به بیمار
درمان سایر بیماری‌های همراه (اگر فرد مبتلا به دیابت یا مشکل قلبی است)
جداسازی بیمار در اتاق مناسب و دور از رفت و آمد دیگران
به حداقل رساندن آزمایش‌ها و پرهیز از آزمایش‌های غیر‌ضروری (زیرا هر سرنگ یا لوله آزمایش حامل خون بیمار منبع آلودگی به محیط یا افراد دیگر است)
بیمار باید تا 21 روز ایزوله و تحت نظر باشد.
در حال حاضر بهترین دارو زی مپ (Zmapp) است که البته اثر درمانی آن قطعی نیست.
تقویت روحیه بیماران و توجه ویژه به آنان در حالی‌ که امید به ادامه حیات در آنان از رفتار و سخنان پزشکان و اطرافیان آشکار باشد در نجات بیمار موثر است./