جراحی یکی از علل اصلی ترومبوز ورید عمقی (DVT) است؛ لخته خونی که در رگهای عمیق بدن (اغلب در پا) تشکیل میشود.
جراحی یکی از علل اصلی ترومبوز ورید عمقی (DVT) است؛ لخته خونی که در رگهای عمیق بدن (اغلب در پا) تشکیل میشود.
لختهها زمانی ایجاد میشوند که خون غلیظ شده و به هم میچسبد. تشکیل لخته میتواند چیز خوبی باشد؛ مثلا وقتی که از خونریزی جلوگیری میکند اما، وقتی لخته در رگهای خونی تشکیل میشود، اتفاق چندان خوبی نیست. گاهی لخته میتواند به ریهها منتقل شود. به این حالت آمبولی ریوی گفته میشود و اگر جریان خون را مسدود کند، میتواند تهدید کننده زندگی باشد.
در حالی که لخته میتواند پس از هر نوع عملی تشکیل شود، اگر جراحی بزرگی، به ویژه روی شکم، لگن، باسن یا پاها داشته باشید، احتمال ابتلا به آن بیشتر است.
برخی از عملهای جراحی خاص که با خطر بالای ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی همراه هستند عبارتند از:
- تعویض مفصل زانو یا لگن
- بای پس عروق محیطی و کرونری
- جراحی برای برداشتن بافت سرطانی
- جراحی مغز و اعصاب
- جراحی ناحیه شکم
- سایر عملهای جراحی بزرگ
علت لخته شدن خون بعد از عمل جراحی
جراحیهایی که نام بردیم و سایر جراحیها خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را افزایش میدهند. زیرا بیمار اغلب پس از جراحی برای مدت طولانی در رختخواب میماند تا بهبود یابد. با کمتر شدن تحرک بدنی، خون در رگهای عمیق کندتر جریان مییابد و میتواند منجر به لخته شدن خون شود. سایر عوامل مرتبط با جراحی که ممکن است خطر لخته شدن خون را افزایش دهند عبارتند از:
- میزان گستردگی یا طولانی بودن عمل جراحی
- نحوه قرارگیری شما در طول جراحی
- نوع بیهوشی استفاده شده
احتمال لخته شدن خون بین ۲ تا ۱۰ روز پس از جراحی بیشتر است، اما احتمال بروز آن تا حدود ۳ ماه بالا میماند.
ممکن است در صورت وجود شرایط زیر، احتمال ابتلا به ترومبوز پس از جراحی در شما بیشتر باشد:
- سیگار کشیدن
- سابقه ترومبوز ورید عمقی
- اضافه وزن یا چاقی
- داشتن اعضای نزدیک خانواده مبتلا به ترومبوز ورید عمقی
- باردار بودن
- داشتن اختلالی که بر خون یا رگهای شما تأثیر میگذارد
- سن بالا
- استفاده از داروهای خاص، از جمله داروهای ضد بارداری و هورمون درمانی
- داشتن انواع خاصی از سرطان
لخته شدن خون در طول جراحی
گاهی اوقات، خود عمل جراحی میتواند باعث لخته شدن خون شود. عملهای طولانی که در آنها ساعتهای زیادی روی تخت عمل دراز میکشید، باعث میشوند خون تهنشین و جمع شود و این باعث میشود لخته شدن آن آسانتر شود. جراحیهای بزرگ مانند سرطان و عملهای بای پس قلب معمولاً زمان بیشتری طول میکشند، که یکی از دلایلی است که خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی در آنها بیشتر است.
بافت، بقایای بافتی، چربی یا کلاژن میتوانند در طول عمل جراحی وارد سیستم خون شوند و خون اطراف آن ذرات را غلیظتر کنند. لختههای خون همچنین میتوانند در صورت آسیب دیدن رگها در طول عمل جراحی تشکیل شوند.
جراحیهایی که شامل خراشیدن یا بریدن استخوان هستند، مانند تعویض مفصل ران، ممکن است موادی به نام آنتیژن آزاد کنند. این آنتیژنها سیستم ایمنی بدن شما را تحریک میکنند و میتوانند منجر به لخته شدن خون شوند.
علائم لخته شدن خون بعد از عمل جراحی
فقط حدود نیمی از افرادی که به ترومبوز ورید عمقی مبتلا میشوند، علائم دارند.
در صورت مشاهده هرگونه علائم ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی فوراً به پزشک خود اطلاع دهید:
- درد یا حساسیت در پا
- تورم یا گرمی در پا
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست پا
- رگهای برجسته
- تنگی نفس
- سرفه خونی
- درد ناگهانی قفسه سینه
- تنفس دردناک
چگونه قبل از جراحی از ترومبوز ورید عمقی جلوگیری کنیم
اگر سیگار میکشید، آن را ترک کنید. برای خلاص شدن از شر هرگونه اضافه وزنی که دارید نیز تلاش کنید. اگر برای ترک عادت یا کاهش وزن به کمک نیاز دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه احتمال ابتلا به ترومبوز را پس از جراحی کاهش دهید
در حالی که در بیمارستان در حال بهبودی هستید، مهم است که جریان خون خود را حفظ کنید تا احتمال لخته شدن خون کاهش یابد. برنامه پیشگیری از ترومبوز که پزشک برای شما تهیه میکند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای رقیقکننده خون: این داروها که ضد انعقاد نیز نامیده میشوند چسبیدن سلولهای خونی به یکدیگر و تشکیل لخته را دشوارتر میکنند. این داروها به شکل خوراکی، تزریقی و تزریق داخل ورید هستند.
پزشکان پس از همه جراحیها رقیقکننده خون تجویز نمیکنند، زیرا میتوانند باعث خونریزی بیش از حد شوند. تصمیم گیری برای تجویز آنها متناسب با شرایط شما با پزشک است. میتوانید از پزشک بخواهید که مزایا و خطرات مصرف را توضیح دهد.
- حرکات ساده: این داروها میتوانند جریان خون را بهبود بخشند. بسته به نوع جراحی که انجام دادهاید، تیم مراقبت شما ممکن است تمرینات ملایمی مانند موارد زیر را پیشنهاد کند:
- بالا بردن پا در رختخواب
- حرکت دادن پاها به صورت دایرهای یا بالا و پایین حدود 10 بار در ساعت در حالی که روی صندلی نشستهاید یا در رختخواب دراز کشیدهاید
- منقبض کردن منظم عضلات ساق پا و ران
اگر مفصل ران یا زانوی خود را تعویض کردهاید، پزشک ممکن است از شما بخواهد که روز بعد از عمل جراحی، کار با یک فیزیوتراپیست را شروع کنید.
- ممکن است لازم باشد داروی مسکن مصرف کنید تا بتوانید راحت ورزش کنید.
- اگر بعد از جراحی بزرگ نمیتوانید ورزش کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا لازم است کسی در تیم مراقبت پاهای شما را ماساژ دهد و پاهای شما را با تمرینات دامنه حرکتی حرکت دهد؟
- فعالیت بدنی: یک پرستار به شما کمک میکند تا در اسرع وقت پس از جراحی از رختخواب بلند شوید و حرکت کنید. این برای جریان خون شما مفید است.
- جورابهای فشاری الاستیک: پزشک ممکن است این جورابها را برای کمک به حفظ جریان خون و جلوگیری از تجمع آن در رگها، که میتواند باعث تشکیل لخته شود، توصیه کند. جورابهای فشاری کاملاً اندازه هستند و ممکن است در ابتدا احساس ناراحتی کنید، اما ممکن است پس از چند بار پوشیدن به آنها عادت کنید.
- دستگاه فشاری: این نوع دستگاه به پاهای شما فشار وارد میکند تا خون را به حرکت درآورد و از لخته شدن خون جلوگیری کند. دستگاه فشاری متوالی یا دستگاه فشاری پنوماتیک متناوب از نام های این دستگاه ها است.
تیم مراقبت، آستینهای پلاستیکی را دور پاهایتان میپیچد و یک پمپ متصل، آنها را باد و خالی میکند. قبل از اینکه جایی بروید (مثلاً به دستشویی)، آستینها را درآورید تا زمین نخورید. در صورت نیاز، تیم مراقبت میتواند به شما در درآوردن آنها کمک کند.
چگونه به پیشگیری از لخته پس از بازگشت به خانه کمک کنیم
پس از ترک بیمارستان و شروع بهبودی در خانه، این نکات را دنبال کنید:
- اگر پزشک به شما داروی رقیقکننده خون (ضد انعقاد) داده است، آن را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید. از پزشک یا داروساز بپرسید که آیا باید در طول مصرف دارو از غذاها یا نوشیدنیهای خاصی اجتناب کنید. همچنین بپرسید که اگر به طور تصادفی یک دوز را فراموش کردید، چه کاری باید انجام دهید.
- اگر پزشک میخواهد از جورابهای فشاری استفاده کنید، مطمئن شوید که تعداد دفعات و مدت زمان پوشیدن آنها را به شما میگوید. هر بار که جورابها را درمیآورید، پاهای خود را از نظر قرمزی یا زخم بررسی کنید. اگر متوجه تغییراتی در پوست خود شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
- اگر پزشک میخواهد از دستگاه فشاری در خانه استفاده کنید، دستورالعملهای او را در مورد نحوه انجام این کار دقیقاً دنبال کنید. آنها به شما میگویند که چه مدت و چند بار از آن استفاده کنید. به یاد داشته باشید که قبل از راه رفتن، آستینهای دستگاه را درآورید.
- دستورالعملهای پزشک خود را در مورد فعال شدن مجدد دنبال کنید. پزشک شما ممکن است در ابتدا فعالیتهای خاصی را ممنوع کند. اما به طور کلی، تا جایی که میتوانید حرکت کنید تا جریان خونتان حفظ شود.
- اگر تیم مراقبت از شما خواسته است که تمرینات حرکتی ملایمی را در رختخواب یا روی صندلی در بیمارستان انجام دهید، این تمرینات را در خانه نیز ادامه دهید. همچنین میتوانید از یکی از عزیزان خود بخواهید که در هنگام خواب یا در صورت نیاز به استفاده از ویلچر، به شما در حرکت دادن دستها و پاهایتان کمک کند./
