رژیم غذایی برای مراقبت از کلیه در بیماران دیابتی

درگیری کلیه در بیماران دیابتی یکی از عوارضی است که به دلیل کنترل نکردن قند خون اتفاق می افتد. تغذیه این افراد بایدها و نبایدهایی دارد که اگر رعایت نشود آسیب های جبران ناپذیری به کلیه ها وارد می شود.

دیابت بیماری ساده‌ای نیست که به راحتی بتوان از کنار آن گذشت و نسبت به آن بی‌اهمیت بود. این بیماری پیشرونده‌ است اما می‌توان با رژیم غذایی درست و مصرف به‌موقع داروها آن را کنترل کرد و عوارض آن را کاهش داد. در غیر این صورت این بیماری می‌تواند در بیشتر قسمت‌های بدن از جمله کلیه‌ها، قلب و چشم‌ها عارضه ایجاد کند بنابراین بیماران مبتلا به دیابت باید بیشتر از سایر افراد مراقب سلامت خود باشند و چکاپ‌های دوره‌ای را به موقع انجام دهند.

به گزارش «بهپو»، دیابت از یک سو با تخریب دیواره مویرگ‌ها و رگ‌های بدن باعث آسیب در قسمت‌های حساس بدن از جمله کلیه‌ها می‌شود و تصفیه خون را با مشکل مواجه می‌کند و از سوی دیگر، روی سیستم عصبی بدن تاثیر می‌گذارد. این مساله می‌تواند در تخلیه مثانه اشکال ایجاد کند. وقتی مثانه به‌موقع تخلیه نشود، ادرار به کلیه‌ها پس می‌زند و عملکرد طبیعی آنها را مختل می‌کند. از طرفی، باقی‌ماندن طولانی‌مدت ادرار در مثانه که حاوی مقدار زیادی قند است، باعث رشد سریع میکروب‌ها و ایجاد عفونت می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید، مهم‌ترین توصیه‌های تغذیه‌ای برای مقابله با عوارض کلیوی دیابت است.

بیشتر بخوانید: مراقبت از کلیه در بیماران دیابتی

سبوس،‌ ممنوع!

بیماران مبتلا به دیابت که به‌دلیل کنترل نکردن قند خونشان به نارسایی کلیه مبتلا می‌شوند، باید چند نکته را در رژیم غذایی‌شان رعایت کنند؛ اولین و مهم‌ترین نکته کنترل کردن قندخون است. اگر بهترین مواد را در رژیم غذایی و دارویی بیماران دیابتی بگنجانیم اما همچنان قندخون بالا باشد، نارسایی کلیه شدیدتر و دفع پروتئین و میزان اوره و کراتینین بیشتر می‌شود. بهترین کار برای کنترل قند بیماران دیابتی، تعیین مقدار و توزیع کربوهیدرات در رژیم غذایی آنهاست. به نحوی که بیماران مواد غذایی نشاسته‌ای را به جای 3 وعده، در 6 وعده استفاده کنند. مقدار کربوهیدرات با توجه به وزن، قد و سن بیمار زیرنظر متخصص تغذیه تجویز می‌شود. باید توجه داشته باشید وقتی کلیه بیمار مبتلا به دیابت درگیر می‌شود و اوره و کراتینینش بالا می‌رود، برخلاف سایر افراد دیابتی که می‌توانند از غلاتی مانند گندم، جو، جو دوسر، ارزن ، کربوهیدرات و نان‌های سبوس‌دار استفاده کنند، باید از مصرف مواد نشاسته‌ای یا غلات سبوس‌دار بپرهیزد زیرا سبوس مقدار فسفر بالایی دارد و باعث تشدید نارسایی کلیه می‌شود اما مصرف برنج، ماکارونی یا نان که آزادسازی قند آنها در بدن به مرور زمان انجام می‌گیرد مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

پروتئین، محدود!

عامل مهم دیگری که باید در بیماران دیابتی مبتلا به نارسایی کلیه کنترل شود، مقدار دریافت پروتئین غذای آنهاست. افراد مبتلا به دیابتی که مشکل کلیوی ندارند، می‌توانند بین 15 تا 20 درصد رژیم غذایی‌شان را از پروتئین‌های حیوانی و گیاهی شامل انواع گوشت‌های قرمز و سفید، تخم‌مرغ، حبوبات از جمله عدس، لپه، نخود، سبزیجات برگ‌سبز و... استفاده کنند ولی وقتی کلیه بیمار درگیر می‌شود، باید مقدار پروتئین دریافتی را محدود کرد. در این صورت بیماران دیابتی مبتلا به نارسایی کلیه، فقط باید 10 تا 12 درصد از پروتئین استفاده کنند که نیمی از آن می‌تواند از مواد غذایی پروتئینی حیوانی باشد که ارزش بیولوژیک بالایی دارند و نیم دیگر از پروتئین گیاهی. پروتئین‌هایی که ارزش بیولوژیک بالاتری دارند را می‌توان در تخم‌مرغ، مرغ، ماهی و گوشت قرمز (منشاء حیوانی) یافت اما فراموش نکنید پروتئین زیاد می‌تواند عملکرد کلیه را دچار اختلال کند و به آن آسیب برساند.

مطلب مهمی که در مورد حبوبات باید در نظر گرفت، این است که حبوبات فسفر بالایی دارند، بنابراین باید مقدار مصرف آنها در دیابتی‌هایی که دچار نارسایی کلیه شده‌اند و کراتینین‌شان افزایش یافته، محدود شود. در غیر این صورت، مصرف زیاد حبوبات می‌تواند باعث افزایش سطح فسفر خون شود و عملکرد کلیه را بیش از پیش مختل کند. حتی در برخی از موارد با توجه به نتایج آزمایش خون بیماران، مصرف حبوبات باید قطع شود؛ اما دیابتی‌هایی که مشکل کلیوی ندارند، می‌توانند از حبوبات به‌عنوان یکی از منابع بسیار خوب پروتئین‌های گیاهی استفاده کنند؛ به ‌خصوص اینکه حبوبات فیبر بالایی دارند و جذب قند را محدود و از بالا رفتن قندخون جلوگیری می‌کنند، اما وقتی کلیه وارد فاز نارسایی می‌شود، دیگر نمی‌توان حبوبات زیادی استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: پروتئینوری، زنگ خطر نارسایی کلیه

نمک، محدودتر!

عامل مهم دیگر در بیماران کلیوی، بررسی میزان سدیم خون و مقدار دریافتی آن است. سدیم عامل اصلی تشکیل‌دهنده نمک است و حدود 45-40 درصد آن را تشکیل می‌دهد، بنابراین اگر دریافت آن از طریق رژیم غذایی زیاد باشد باعث افزایش فشارخون و به دنبال آن سرعت بخشیدن به تحلیل و تخریب کلیه‌ها خواهد شد، بنابراین سدیم دریافتی در رژیم غذایی بیماران کلیوی باید کنترل شود. منابع غذایی اصلی سدیم شامل انواع فست‌فودها و غذاهای آماده، پنیرهای شور به‌خصوص پنیرهای محلی، غذاهای دودی، غذاهای کنسروشده، غذاهای پروتئینی رستوران‌ها و... هستند که باید به کلی از رژیم غذایی بیمار کلیوی حذف شوند.

فراموش نکنید بسیاری از مواد افزودنی، چاشنی‌ها و رب‌های صنعتی حاوی سدیم بالایی هستند و بیماران مبتلا به فشارخون، باید مصرف آنها را محدود کنند. متاسفانه بیماران کلیوی مبتلا به دیابت بسیار مستعد ابتلا به فشارخون بالا هستند و بسیاری از این افراد برای کاهش فشارخونشان به غلط از آب گریپ‌‌فروت استفاده می‌کنند. درست است که گریپ‌فروت در افراد عادی می‌تواند فشارخون را پایین بیاورد ولی مصرف همزمان آن با داروهای فشارخون تداخل دارویی ایجاد می‌کند. در نتیجه اثر دارو تا 72 ساعت در بدن باقی می‌ماند و آثار سمی دارو در بدن مشکل‌ساز می‌شود.

رژیم خودسرانه، ممنوع!

وقتی کلیه‌ها درگیر می‌شوند، تجویز بسیاری از قرص‌هایی که برای کنترل قند موثر هستند، به‌دلیل آثار سوئی که روی کلیه باقی می‌گذارند، ممنوع می‌شود. به همین دلیل بیماران دیابتی عمدتا انسولین تزریق می‌کنند. انسولین یک هورمون آنابولیک است و باعث چاقی فرد می‌شود. وزن که بالا می‌رود ناخودآگاه فشارخون هم بالاتر می‌رود و کنترل قندخون با مشکل مواجه می‌شود. در نتیجه بیماران باید زیرنظر یک متخصص تغذیه بالینی وزنشان را طوری کنترل کنند که از تحلیل عضلات جلوگیری شود، بنابراین افراد نباید خودسرانه رژیم بگیرند زیرا این کار باعث می‌شود علاوه بر تحلیل چربی، بافت عضلانی هم کم شود. در حالی که تحلیل عضلات باعث بالا رفتن سطح اوره و کراتینین در خون می‌شود که به هیچ‌وجه نباید این اتفاق بیفتد. اگر کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه باشد علاوه بر تحلیل چربی‌ها و حفظ عضلات، دوز انسولین هم کاهش پیدا خواهد کرد. یادتان باشد هرچه وزن اضافه کم شود میزان انسولین مصرفی بیمار هم کم خواهد شد و هرچه دوز انسولین کم شود، وزن بیمار کاهش می‌یابد و با کنترل وزن، فشارخون هم پایین می‌آید.

بیشتر بخوانید: خوراکی هایی که سلامتی را به کلیه ها هدیه می کنند

ما دیابتی‌ها باید چقدر آب بخوریم؟

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، اگر بیماران کلیوی دچار ورم یا ادم پاها و سایر قسمت‌های بدن شوند، مایعات دریافتی آنها باید کنترل شود بنابراین اینطور نیست که بیمار هر چقدر دلش بخواهد، بتواند آب بنوشد. نوشیدن آب زیاد ورم بدن را تشدید می‌کند.

همچنین مصرف نمک زیاد در افزایش ادم موثر خواهد بود. این افراد باید فقط به میزانی که متخصص تغذیه توصیه می‌کند، آب ولرم بنوشند و از نوشیدن آبمیوه‌های طبیعی به‌دلیل پتاسیم بالایی که دارند و از مصرف نوشابه‌ها به‌دلیل فسفر زیادشان بپرهیزند زیرا این املاح می‌توانند روی عملکرد کلیه‌ها اثر سوء بگذارند.

همچنین مصرف ماءالشعیر به‌دلیل پورین بالایی که دارد و می‌تواند سطح اسیداوریک خون را بالا ببرد، توصیه نمی‌شود. علاوه بر اینها، بیماران کلیوی باید همیشه سطح پتاسیم، فسفر و سدیم خونشان را در نظر داشته باشند و از مصرف منابعی که این املاح به وفور در آنها وجود دارد، خودداری کنند./