چه آزمایش‌هایی کلسترول خون را به خوبی نشان می‌دهند؟ LDL یا VAP؟

یک مجله مشهور زنان در اوایل امسال مقاله‌ای درباره سلامت قلب زنان در دهه50و پس از آن منتشر کرد که از جمله شامل این توصیه بود: «در طول معاینه جسمی سالانه‌تان از پزشکتان بخواهید آزمایش تخصصی «پروفایل اوتو ورتیکال» یا وی‌ای‌پی (VAP)، یک پروفایل مفصل چربی‌های خون برای شما انجام دهد که به شناسایی تجمع پلاک‌ها در شریان‌ها شما کمک می‌کند.»
وی ای پی یک نمونه از آزمایش‌های به اصطلاح پیشرفته لیپوپروتئین است و گونه‌ای مفصل‌تر آزمایش معمول کلسترول است که دکترها آن را پنل یا پروفایل استاندارد چربی می‌نامند. شرکتی که آزمایش وی ای پی را می‌سازد، مدعی است این آزمایش توانایی پزشکان را برای پیش‌بینی و درمان بیماری قلبی بهبود می‌بخشد. هزینه‌های این آزمایش به اندازه پروفایل استاندارد چربی است و اغلب بیمه‌ها در آمریکا آن را پوشش می‌دهند. اما درباره اغلب افراد، شواهد چندانی درباره اینکه اطلاعات به دست آمده از این آزمایش‌ها توصیه دکتر شما را تغییر می‌دهد، وجود ندارد.

چه کسانی ممکن است از آزمایش پیشرفته کلسترول نفع ببرند؟

سابقه بیماری قلبی- عروقی، از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، بیماری شریان‌های محیطی (انسداد شریان‌ها در دست‌ها و پاها)، اما بدون عوامل خطرساز آشکار مانند سیگار کشیدن، فشارخون بالا، یا دیابت.
سابقه بیماری زودرس قلبی-عروقی که به معنای روی دادن این بیماری‌ها در پیش از 55 سالگی در مردان و پیش از 65 سالگی در زنان است.
داشتن پدر، مادر، برادر یا خواهر مبتلا به بیماری زودرس قلبی.

پیش‌بینی بهتر؟

دکتر یورگه پلوتزکی، رئیس کلینیک لیپید/پیشگیری و رئیس مشترک بخش پیشگیری‌های قلبی در بیمارستان بریگهام و زنان و عضو هیات علمی دانشکده پزشکی هاروارد، در این باره می‌گوید: «برای یک شخص معمول، جزئیات به دست آمده از آزمایش لیپوپروتئین در نهایت شیوه درمان ما را تغییر نخواهد داد، اما در درصد کوچکی از افراد، ما به آزمایش پیشرفته لیپوپروتئین و سایر آزمایش‌های غیراستاندارد چربی متوسل می‌شویم تا خطر بیماری را در آنها بهتر معین کنیم.»

انواع مختلف لیپوپروتئین‌ها

کلسترول، چربی زرد مومی که در سلول‌ها در سراسر بدن یافت می‌شود، از طریق جریان خون شما به صورت ذرات کوچک پوشیده شده با پروتئین به نام لیپوپروتئین حرکت می‌کند. بخش چربی این ذرات حاوی کلسترول و نیز تری‌گلیسرید (نوعی از چربی که برای ذخیره انرژی و تحویل آن به عضلات شما به کار می‌رود) است. کوچک‌ترین و متراکم‌ترین این ذرات لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL) نام دارد که کلسترول «خوب» هم خوانده می‌شود. این ذرات کلسترول را از دیواره شریان‌ها برمی‌دارند و برای دفع شدن به کبد بازمی‌گردانند. ذرات لیپوپروتئین با تراکم پایین (LDL) که کلسترول «بد» خوانده می‌شوند، کلسترول‌ها به سلول‌ها در جدار شریان تحویل می‌دهند و پلاک‌های مسدودکننده شریان ایجاد می‌کنند می‌تواند زمینه‌ساز حمله قلبی یا سکته مغزی باشد. پنل استاندارد چربی میزان‌های HDL، LDL، کلسترول کل، و تری‌گلیسریدها را در خون اندازه می‌گیرد. این آزمایش ممکن است شامل اندازه‌گیری لیپوپروتئین با تراکم بسیار کم (VLDL)، ذراتی که به‌وسیله کبد ساخته می‌شوند و مقادیر زیادی تری‌گلیسرید حمل می‌کنند، هم باشد.

ذرات بزرگ‌تر در برابر ذرات کوچک‌تر

اغلب متخصصان بالینی بر LDL متمرکز هستند، زیرا اندازه‌گیری آن شیوه خوبی برای پیش‌بینی حمله قلبی است، اما در بسیاری از افرادی که دچار بیماری قلبی تشخیص داده می‌شوند، میزان LDL به طور خاص بالا نیست. ظاهرا ذرات LDL به طور یکسان ایجاد نمی‌شوند. ذرات کوچک‌تر و متراکم‌تر LDL آسان‌تر به شریان‌ها راه می‌یابند. ذرات بزرگ‌تر و با تراکم کمتر آن ممکن است خطر کمتری داشته باشند. همچنین پژوهش‌ها بیانگر آن است که یک پروتئین کلیدی در LDL به نام آپولیپوپروتئین (B (apoB یک عامل دخیل مهم در خطر بیماری قلبی است. آزمایش‌های پیشرفته کلسترول اندازه، توزیع و شماره این زیرگروه‌ها و نیز میزان apoB را اندازه می‌گیرند. در این آزمایش‌ها ممکن است لیپوپروتئین (a) و آپولیپوپروتئین A-1 پروتئین اصلی در HDL هم اندازه گرفته شود.

درمان با استاتین؟

اگر آزمایش‌های پیشرفته لیپوپروتئین نشان‌دهنده میزان‌های بالای زیرگروهی از ذرات باشند که تصور می‌شود بالقوه خطر بیماری قلبی-عروقی را بالا می‌برند، چه باید کرد؟
دکتر پلوتزکی می‌گوید: «پزشکتان ممکن است تجویز داروهای استاتینی کاهنده کلسترول خون را برای شما آغاز کند، یا اگر از پیش این داروها را دریافت می‌کنید، دوز داروی شما را بالا ببرد، یا داروی استاتینی قوی‌تری برای شما تجویز کند.» اما تا به حال داده‌ای در حمایت از مزایای سلامت‌بخش این شیوه در دست نیست./