سرطان سارکوم چیست و چه علایمی دارد؟

سارکوم سرطان نسبتا نادری است که از بافتی به نام بافت همبند نشات می‌گیرد، بنابراین در هر نقطه از بدن که بافت همبند وجود داشته باشد، احتمال وجود سارکوم نیز هست مثل بافت استخوان، ماهیچه یا حتی چربی که بافت همبند دارند. سارکوم بافت نرم در مراحل اولیه علامتی ندارد.

سارکوم نوعی سرطان است که در قسمت های مختلف بدن می تواند بروز کند. سارکوم واژه ای کلی برای بیان طیف وسیعی از سرطان ها است که در استخوان ها و بافت های نرم –بافت همبند- شروع می شوند. سارکوم بافت نرم در بافت هایی تشکیل می شود که سایر ساختارهای بدن را به هم وصل، حمایت و احاطه می کنند. از جمله اینها می توان به عضلات، چربی، عروق خونی، اعصاب و تاندون ها و پوشش مفاصل اشاره کرد. بیش از 70 نوع سارکوم وجود دارد. درمان سارکوم بسته به نوع، محل و سایر فاکتورها فرق می کند. سارکوم سرطان نسبتا نادری است و کمتر از 2درصد کل تومورهای بدخیم (در مورد کودکان ۵/۶ درصد) را تشکیل می‌دهد.

سارکوم چگونه ایجاد می‌شود؟

در دوران جنینی، بدن انسان از 3 لایه پیچ‌خورده در یکدیگر تشکیل می‌شود. این 3 لایه به نام‌های اکتودرم، مزودرم و اندودرم مانند 3 کاغذ رنگی به شکل‌های مختلف روی هم قرار می‌گیرند و بافت‌های مختلف بدن را به‌وجود می‌آورند. اکتودرم بافت بالایی، مزودرم بافت میانی و اندودرم بافت داخلی بدن جنین است. تومورهایی که از بافت مزودرم ریشه می‌گیرند، سارکوم نام دارند.

انواع سرطان سارکوم

سارکوم می‌تواند در نواحی مختلف بدن از جمله بافت نگهدارنده دیواره رگ (آنژیوسارکوم)، بافت عضله قرمز (رابدومیوسارکوم)، بافت عضله سفید (لایومیوسارکوم)، بافت چربی (لیپوسارکوم)، بافت استخوان (استئوسارکوم) و... ایجاد شود. بعضی از انواع سارکوم سرعت رشد بالاتر و بعضی دیگر رشد کندتری دارند. گروهی از آنها نیز تهاجمی‌ هستند اما تعدادی دیگر فقط بافت‌های محدود را درگیر می‌کنند و با جراحی به طور کامل برطرف می‌شوند.

وضعیت فرد در آینده و پیش‌آگهی بیماری به نوع سارکوم بستگی دارد، بعضی از انواع سارکوم خوش‌خیم‌تر و بعضی دیگر بدخیم‌تر هستند، اما رابدومیوسارکوما اغلب بدخیم و تهاجمی است، به‌خصوص اگر در نواحی مختلف دست ایجاد شود. این نوع سارکوم ممکن است پس از جراحی در محل عمل عود کند و به بافت‌های اطراف، استخوان و ریه تهاجم داشته باشد. رابدومیوسارکوم به غیر از عضلات دست می‌تواند در نواحی دیگر مثل کتف، داخل دیواره شکم، دیواره رحم و... نیز ایجاد شود. درمان این بیماری در صورت دست‌اندازی به ریه و استخوان مشکل خواهد شد.

علایم اولیه سارکوم

سارکوم بافت نرم، در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد چون بافت نرم خاصیت الاستیکی دارد و حجم اضافی زیاد توده را تا مدت‌ها تحمل می‌کند. متاسفانه همین علت باعث می‌شود اغلب توده‌های نرم آنقدر بزرگ ‌شوند که با حجم توده بسیار بزرگی مواجه ‌شویم.

به طور کلی، نخستین علامت قابل‌توجه در سارکومای بافت نرم وجود تورم یا توده بدون درد است. همان‌طور که تومور رشد می‌کند، ممکن است علامت‌دار شود. گاهی توده به اعصاب و ماهیچه‌های اطراف فشار می‌آورد و باعث درد می‌شود. قابل‌توجه اینکه توده‌های بدخیم معمولا ثابت و چسبنده هستند و تکان نمی‌خورند. البته متحرک بودن توده هم به معنای صددرصد خوش‌خیم بودن آن نیست. توده‌های بدخیم معمولا بزرگ‌شونده هستند ولی ممکن است رشد توده بسیار آرام و فریبنده هم باشد. تشخیص قطعی نوع توده برعهده پزشک معالج بیمار است.

سارکوم بافت سخت چه علائمی دارد؟

همان‌طور که گفته شد، سارکوم در همه اعضا ممکن است دیده شود. یکی از این بافت‌ها بافت استخوانی است. سارکوم استخوان برخلاف سارکوم بافت نرم با درد همراه است ولی هر درد استخوانی‌ای را نباید به سارکوم نسبت داد. بسیاری از بیماران مبتلا به سارکوم استخوانی با شکستگی ناگهانی به پزشک مراجعه می‌کنند. التهاب، درد و شکستگی ناگهانی از علامت‌های شایع سارکوم استخوانی است، اما این مرحله از بیماری نشانه پیشرفت تومور است. متاسفانه بعضی از سارکوم‌ها در کودکان درست تشخیص داده نمی‌شود. مثلا این‌طور تصور می‌شود که کودک هنگام ورزش صدمه دیده است. سارکوم معمولا حالت التهابی دارد و باعث ورم، درد و احساس گرما در عضو می‌شود، به‌خصوص توموری به نام یوئینگ‌سارکوم که نوعی تومور استخوانی است، کاملا چنین علائمی دارد، بنابراین خانواده‌ها باید به این موضوع کمی حساس باشند و هنگام مشاهده علائم ذکرشده شامل درد و کشف برجستگی روی استخوان کودک حتما به پزشک مراجعه کنند.

علت سارکوم

بعضی از بیماران مدعی هستند که پس از یک ضربه به محل دچار توده شده‌اند. با این حال کتاب‌های پزشکی ضربه را جزو عوامل سارکوم محسوب نمی‌کنند. درکل، عوامل این بیماری خیلی مشخص و ثابت‌شده نیست. بعضی از انواع سارکوم در مجرای تناسلی دخترهای جوان به‌دلیل هورمون‌هایی ایجاد می‌شود که مادر در دوران بارداری مصرف کرده که البته بسیار نادر است.

عواملی هستند که شانس سارکوم را بالا می برند:

● سندرم های به ارث رسیده: برخی سندرم ها که از والدین به کودک ارث می رسند خطر سارکوم را افزایش می دهند مثل رتینوبلاستوما و نوروفیبروماتوز نوع یک

● رادیوتراپی سرطان

● تورم مزمن یا لنف ادم: لنف ادم شانس آنژیوسارکوم را بالا می برد

● در معرض مواد شیمیایی خاص بودن؛ مثل مواد شیمیایی صنعتی و علف کش ها

● در معرض ویروس بودن: ویروس هرپس هشت انسانی با سارکوم کاپوسی در ارتباط است و در افراد با سیستم ایمنی ضعیف باعث سارکوم می شود.

چه افرادی ممکن است به یکی از انواع سارکوم مبتلا شوند؟

سارکوم می‌تواند از سنین نوجوانی و جوانی یعنی 15 سالگی تا سنین میانسالی و دهه 40 سالگی اتفاق بیفتد اما بیشترین آمار ابتلا به آن مربوط به سنین میانسالی است. البته رابدومیوسارکوم بیشتر در خانم‌های جوان دیده می‌شود.

بعضی از سارکوم‌ها در برخی نژادها بیشتر دیده می‌شود و زمینه ژنتیکی نژادی را تا حدودی مشاهده می‌کنیم ولی همیشه این‌گونه نیست که سارکوم در یک خانواده زیاد دیده شود. بهتر است با ابتلای یک فرد در خانواده به بیماری سارکوم، برای سایر افراد خانواده مشاوره ژنتیکی انجام شود.

راه‌های تشخیص سارکوم

متاسفانه این سرطان با آزمایش خون قابل‌تشخیص نیست و مثل سرطان پروستات و روده، تومور مارکری برای آن وجود ندارد.

از طریق نمونه‌برداری سارکوم نرم، خوش‌خیم و بدخیم بودن آن تشخیص داده می‌شود. تمام توده‌های ایجادشده در بافت نرم به‌خصوص اگر حجم زیادی را اشغال کرده و عمقی هم باشند باید نمونه‌برداری شوند تا نوع توده مشخص شود. آسیب‌شناس نوع توده و درجه تومور را مشخص می‌کند. سارکومای درجه پایین معمولا به بافت‌های دوردست دست‌اندازی نمی‌کند. ولی سارکومای درجه بالا معمولا به بافت‌های دیگر دست‌اندازی می‌کند. برای تشخیص سارکوم‌های استخوان، رادیوگرافی ساده و سی‌تی‌اسکن کمک‌کننده‌اند. نمونه‌برداری نیز تشخیص را قطعی می‌کند.

آیا سارکوم قابل درمان است؟

درمان سارکوم بافت نرم به مرحله سرطان بستگی دارد. تعیین مرحله سرطان بر اساس چند عامل یعنی اندازه، درجه و میزان انتشار سرطان به غده‌های لنفاوی یا جاهای دیگر بدن است. سارکوم درجه پایین را می‌توان با برداشتن توده و تمیز کردن ناحیه اطراف توده از سلول‌های سرطانی، ریشه‌کن کرد، ولی در سارکوم با درجه بالا از شیمی‎درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌شود. گاهی شیمی‌درمانی و رادیوتراپی برای کوچک کردن توده، قبل از عمل جراحی انجام می‌شود تا جراح بتواند راحت‌تر توده را خارج کند. حداکثر 10 تا 15 درصد موارد سارکوم‌ها وسعت زیادی از بافت را اشغال می‌کنند که باعث درگیری عروق و اعصاب اندام خواهد شد. در این مواقع برای جلوگیری از انتشار توده، آمپوتاسیون یا قطع عضو انجام می‌شود. دست‌اندازی توده به نقاط دیگر بدن شانس موفقیت در درمان را کاهش می‌دهد.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، بیماران بعد از درمان باید پیگیری شوند. البته پیگیری به درجه سارکوم بستگی دارد ولی اگر جراحی موفق باشد، به دلیل احتمال عود یا دست‌اندازی تومور به سایر نقاط بدن مثل ریه، بیمار حتما باید تا چند سال تحت نظر باشد./