قدرت بینایی با افزایش سن کم میشود. یکی از ویژگیهای دید که کاهش مییابد، حسایت به تضاد یا کنتراست یا همان توانایی تشخیص درجههای متفاوت روشنی و تیرگی از هم است. ویژگی که باعث تشخیص مرزها (پایان یک چیز و شروع چیز دیگر) میشود.
قدرت بینایی با افزایش سن کم میشود. یکی از ویژگیهای دید که کاهش مییابد، حسایت به تضاد یا کنتراست یا همان توانایی تشخیص درجههای متفاوت روشنی و تیرگی از هم است. ویژگی که باعث تشخیص مرزها (پایان یک چیز و شروع چیز دیگر) میشود. مثلا وقتی یک فرد مسن میخواهد از پلهها پایین بیاید، ممکن است لبه یک پله را از پله بعدی تشخیص ندهد و تلوتلو بخورد. یک راننده مسن در شب ممکن است در دیدن لبه خطوط سفید روی آسفالت دچار مشکل شود یا به علت خیرهکنندگی نور چراغهای جلوی ماشین مقابل از راه درست منحرف شود.
اما پژوهشی جدید نشان میدهد که میتوان با تمرینات تعلیمدهنده مغز حساسیت به تضاد در بینایی را بهبود بخشید. ماه گذشته در یک بررسی منتشر شده در ژورنال Psychological Science محققان دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید و دانشگاه براون نشان دادند، بعد از 5 جلسه تمرین رفتاری، بینایی افراد60و 70 ساله بهطور قابلتوجهی بهبود یافت. بعد از آموزش، افراد میتوانستد لبهها را بهتر تشخیص دهند و وقتی نموار استاندارد سنجشبینایی به آنها نشان داده میشود، باوجود اینکه آموزشی درباره آن ندیده بودند، علائم بیشتری را درست میگفتند.
آلیسون سکیولر، استاد روانشناسی، علوم اعصاب و رفتار دانشگاه مکمستر اونتاریو، گفت: «گفته میشود با افزایش سن همه چیز رو به زوال میگذارد، اما سلولهای جدید حتی در مغزهای پیر هم رشد میکنند. شما هم میتوانید به مغزهای پیرتر ترفندهای جدیدی یاد دهید.»
این آموزش، حساسیت به تضاد را در16جوان شرکتکننده در این بررسی هم بهبود بخشید، ولی اثر آن روی افراد مسن بیشتر بود. این تفاوت تاحدی به این دلیل است که جوانان که دانشجویان کالج بودند، درحد قابل قبول بینایی سالمی داشتند و دیگر جایی برای بهتر شدن برای آنها باقی نمانده بود.
بینایی هر کدام از این بزرگسالان؛ چه جوان و چه سالمند، سنجیده شده بود. به گفته دکتر جیجان آندرسون، مشاور ارشد این طرح و استاد روانشناسی در دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید، این تمرینات در شروع برای هر فرد میزان شده بود، بنابراین پژوهشگران میتوانستند بهبود بینایی آنها را اندازه بگیرند. این افراد در هر جلسه تمرین، هفتصد و پنجاه تصویر راهراه را مشاهده کردند که به سرعت با تغییرات ظریفی در «نویز» احاطهکننده آنها، مانند برفکت تلویزیون به نمایش درمیآمدند. بیننده باید بیان میکرد که آیا تصویر در جهت حرکت عقربههای ساعت یا خلاف آن درحال چرخش است. آزمودنیها به ازای هر پاسخ درست یک صدای بیپ میشنیدند.
هر جلسه تمرینی یک ساعت و نیم طول میکشید. تمرینات سنگین بودند، هر چند که آزمودنیها استراحتهای مکرر داده میشد، اما آزمودنیها پس از پنج جلسه تمرین آموخته بودند، بهطور دقیقتری تصاویر را هدف قرار دهند و نویز تصویری پرتکننده حواس را فیلتر کنند. پس از این تمرینها، کارکرد بینایی سالمندان به حد بینایی آزمودنیهای 40 سال جوانتر پیش از تمرینات خودشان رسید. شرکتکنندگان سالمند در این تمرینات توانستند حروف روی نمودار بینایی در فاصله مناسب خواندن، اما نه در فاصله 3متری را بهتر تشخیص دهند. دانشجویان جوانتر بهتر میتوانستند نمودار بینایی در فاصله دور را ببینند، اما توانایی بیناییشان در فاصله نزدیک تفاوتی نکرده بود.» دکتر آندرسن در اینباره گفت: «به نظر ما مداخله رفتاری که در آن یادگیری جریان دارد، ساختار مغز سالمندان را تغییر میدهد.
حساسیت به تضاد، در صورت عدم ابتلا به بیماریهایی مانند گلوکوم یا تغییرات شبکیه و عصب بینایی، به وسیله کورتکس بینایی مغز پردازش میشود. این بررسی بیانگر آن است که نواحی خاصی از مغز میتواند تقویت شود. به گفته دکتر اندرسون، «این امر به معنی میزان بالایی از انعطافپذیری (پلاستیسیتی) در سیستم بینایی، حتی در سنین بالاست.»
دکتر اندرسون و همکارانش میگویند، نمیدانند اثر این مداخله مختصر آموزشی چقدر ماندگار است، اما یک بررسی پیشین که در آن سالمندان برای افزایش تواناییشان در تشخیص ساختار تعلیم دیده بودند، نشان داد که بهبودی بینایی در آنها برای دستکم سه ماه دوام یافته است.
به گفته دکتر آندرسون، با افزایش سن افراد برانگیختگی اتفاقی نورونها در دستگاه بینایی مغز افزایش مییابد و ایجاد میکند و گویی باعث ایجاد یک نویز درونی میشوند. در همین زمان، مغز درحال پیرشدن در برابر نویزهای بینایی خارجی، مانند دانههای برف در یک کولاک، که کلمات تابلوی راهنمای جاده را محو میکنند، به شدت به زحمت میافتد. تمرینات در این آخرین بررسی طوری طراحی شده بودند به بزرگسالان تعلیم بدهند تا این نویزهای خارجی بینایی را نادیده بگیرند تا لبههای تضاد یا کنتراست را بهتر تشخیص دهند. دکتر اندرسون گفت: «این امکان وجود دارد که مغز هم بهطور همزمان تعلیم دیده باشد تا نویزهای درونی را حفظ کند.»
امروزه تمرکز محققان روی یادگیریهای ادراکی یا توانایی مغز در تمایز قائل شدن میان محرکها، مثلا آموزش گوش برای افتراق دادن موسیقی شوستاکوویچ و موسیقی بارتوک. همچنین تحقیقات بیشتری در زمینه پیری مغز درحال انجام است، اما تا به حال معدودی از دانشمندان به فکر بررسی امکانات بهبود یادگیری ادراکی در افراد سالمند بوداند./
اما پژوهشی جدید نشان میدهد که میتوان با تمرینات تعلیمدهنده مغز حساسیت به تضاد در بینایی را بهبود بخشید. ماه گذشته در یک بررسی منتشر شده در ژورنال Psychological Science محققان دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید و دانشگاه براون نشان دادند، بعد از 5 جلسه تمرین رفتاری، بینایی افراد60و 70 ساله بهطور قابلتوجهی بهبود یافت. بعد از آموزش، افراد میتوانستد لبهها را بهتر تشخیص دهند و وقتی نموار استاندارد سنجشبینایی به آنها نشان داده میشود، باوجود اینکه آموزشی درباره آن ندیده بودند، علائم بیشتری را درست میگفتند.
آلیسون سکیولر، استاد روانشناسی، علوم اعصاب و رفتار دانشگاه مکمستر اونتاریو، گفت: «گفته میشود با افزایش سن همه چیز رو به زوال میگذارد، اما سلولهای جدید حتی در مغزهای پیر هم رشد میکنند. شما هم میتوانید به مغزهای پیرتر ترفندهای جدیدی یاد دهید.»
این آموزش، حساسیت به تضاد را در16جوان شرکتکننده در این بررسی هم بهبود بخشید، ولی اثر آن روی افراد مسن بیشتر بود. این تفاوت تاحدی به این دلیل است که جوانان که دانشجویان کالج بودند، درحد قابل قبول بینایی سالمی داشتند و دیگر جایی برای بهتر شدن برای آنها باقی نمانده بود.
بینایی هر کدام از این بزرگسالان؛ چه جوان و چه سالمند، سنجیده شده بود. به گفته دکتر جیجان آندرسون، مشاور ارشد این طرح و استاد روانشناسی در دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید، این تمرینات در شروع برای هر فرد میزان شده بود، بنابراین پژوهشگران میتوانستند بهبود بینایی آنها را اندازه بگیرند. این افراد در هر جلسه تمرین، هفتصد و پنجاه تصویر راهراه را مشاهده کردند که به سرعت با تغییرات ظریفی در «نویز» احاطهکننده آنها، مانند برفکت تلویزیون به نمایش درمیآمدند. بیننده باید بیان میکرد که آیا تصویر در جهت حرکت عقربههای ساعت یا خلاف آن درحال چرخش است. آزمودنیها به ازای هر پاسخ درست یک صدای بیپ میشنیدند.
هر جلسه تمرینی یک ساعت و نیم طول میکشید. تمرینات سنگین بودند، هر چند که آزمودنیها استراحتهای مکرر داده میشد، اما آزمودنیها پس از پنج جلسه تمرین آموخته بودند، بهطور دقیقتری تصاویر را هدف قرار دهند و نویز تصویری پرتکننده حواس را فیلتر کنند. پس از این تمرینها، کارکرد بینایی سالمندان به حد بینایی آزمودنیهای 40 سال جوانتر پیش از تمرینات خودشان رسید. شرکتکنندگان سالمند در این تمرینات توانستند حروف روی نمودار بینایی در فاصله مناسب خواندن، اما نه در فاصله 3متری را بهتر تشخیص دهند. دانشجویان جوانتر بهتر میتوانستند نمودار بینایی در فاصله دور را ببینند، اما توانایی بیناییشان در فاصله نزدیک تفاوتی نکرده بود.» دکتر آندرسن در اینباره گفت: «به نظر ما مداخله رفتاری که در آن یادگیری جریان دارد، ساختار مغز سالمندان را تغییر میدهد.
حساسیت به تضاد، در صورت عدم ابتلا به بیماریهایی مانند گلوکوم یا تغییرات شبکیه و عصب بینایی، به وسیله کورتکس بینایی مغز پردازش میشود. این بررسی بیانگر آن است که نواحی خاصی از مغز میتواند تقویت شود. به گفته دکتر اندرسون، «این امر به معنی میزان بالایی از انعطافپذیری (پلاستیسیتی) در سیستم بینایی، حتی در سنین بالاست.»
دکتر اندرسون و همکارانش میگویند، نمیدانند اثر این مداخله مختصر آموزشی چقدر ماندگار است، اما یک بررسی پیشین که در آن سالمندان برای افزایش تواناییشان در تشخیص ساختار تعلیم دیده بودند، نشان داد که بهبودی بینایی در آنها برای دستکم سه ماه دوام یافته است.
به گفته دکتر آندرسون، با افزایش سن افراد برانگیختگی اتفاقی نورونها در دستگاه بینایی مغز افزایش مییابد و ایجاد میکند و گویی باعث ایجاد یک نویز درونی میشوند. در همین زمان، مغز درحال پیرشدن در برابر نویزهای بینایی خارجی، مانند دانههای برف در یک کولاک، که کلمات تابلوی راهنمای جاده را محو میکنند، به شدت به زحمت میافتد. تمرینات در این آخرین بررسی طوری طراحی شده بودند به بزرگسالان تعلیم بدهند تا این نویزهای خارجی بینایی را نادیده بگیرند تا لبههای تضاد یا کنتراست را بهتر تشخیص دهند. دکتر اندرسون گفت: «این امکان وجود دارد که مغز هم بهطور همزمان تعلیم دیده باشد تا نویزهای درونی را حفظ کند.»
امروزه تمرکز محققان روی یادگیریهای ادراکی یا توانایی مغز در تمایز قائل شدن میان محرکها، مثلا آموزش گوش برای افتراق دادن موسیقی شوستاکوویچ و موسیقی بارتوک. همچنین تحقیقات بیشتری در زمینه پیری مغز درحال انجام است، اما تا به حال معدودی از دانشمندان به فکر بررسی امکانات بهبود یادگیری ادراکی در افراد سالمند بوداند./