معاون نظارت بر اجرای استاندارد با توجه به تبلیغ گسترده روغن سه کاره در هفته های اخیر از صدا و سیما گفت: بیان کلمه 3 کاره برای روغن غیرعلمی و غیرواقعی است و استانداردی برای روغن خوراکی با عنوان روغن سهکاره وجود ندارد.
به گزارش «بهپو»، «مرندی مقدم»، اظهار داشت: سازمان ملی استاندارد ایران هیچ گونه تاییدیه ای به «روغن مصرفی سهکاره» نداده است و این عبارت که باعث القای شبهه کیفیت برای مصرف کنندگان میشود، مورد تایید سازمان ملی استاندارد ایران نیست.
«زهرا عبداللهی»، رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز در واکنشی مشابه به این موضوع گفته است: سازمان ملی استاندارد ایران هیچ گونه تاییدیه ای به «روغن مصرفی سهکاره» نداده است و این عبارت تبلیغی که باعث القای شبهه در کیفیت و مصرف برای مصرف کنندگان شده است به هیج وجه مورد تایید نیست.
انواع روغنهای مایع از جمله روغن سویا، آفتابگردان، کانولا و مخلوط این روغنها با نام روغن مایع مخلوط (مورد مصرف برای پخت و پز و سالاد) روغن مخصوص خانوار (مورد مصرف برای پخت و پز) و روغن سرخ کردنی (مورد مصرف سرخ کردن) معرفی میشوند.
سوال مهم این است که استانداردهای تبلیغات برای روغنها در رسانهها چیست؟ «حسین عزیزی»، متخصص صنایع غذایی و رئیس انجمن صنایع غذایی ایران و رئیس اداره نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در این زمینه به پرسش های ما پاسخ داده اند.
مجوز تولید روغنی که به عنوان روغن سهکاره تبلیغ میشد، چه بوده است؟
ما مجوزی برای روغن سهکاره نداریم، از نظر استاندارد هم چنین مجوزی نبوده است. پروانه تولید این محصول روغن سرخ کردنی است و تا حالا استانداردی برای روغن سهکاره را سازمان استاندارد و سازمان غذا و دارو صادر نکردهاند. البته انجمن روغن معتقدند روغن سهکاره وجود دارد و قرار است دلایل و مدارک علمی شان را برای ما بیان کنند و اگر حرف شان علمی باشد، ما میپذیریم.
سالهای سال است که بحث تبلیغات بین صدا و سیما و سازمان استاندارد و سازمان غذا و دارو مورد اختلاف است و هنوز هم حل نشده چون صداو سیما مستقل عمل میکند و ما هم درخواست همکاری داریم که محتوای تبلیغات را به ما نشان دهید، از ما نظر بگیرید تا محتوای نادرست را اصلاح کنیم ولی متاسفانه بعضی وقتها به قانون عمل میکنند و بعضی وقتها هم عمل نمیکنند و با این رویه صداو سیما، ما محتوای برخی تبلیغات را دیدیم و برخی را هم ندیدیم.هدفمان این است که محتواهایی که در تبلیغات استفاده میشود، تشویش اذهان عمومی نباشد و ذهن مردم را به سمت محتواهای غیرواقعی سوق ندهد و اگر تبلیغات، آگاهی درست به مردم بدهد ، مانعی ندارد.
در مورد تبلیغات روغن بحث پالم هم خیلی مطرح شد و به عنوان یکی از مزیتهای روغن بر بدون پالم بودن آن تاکید میشد. آیا این قضیه هم تشویش اذهان عمومی است؟
بله و بیشتر جنبه تجاری دارد زیرا 10 سال پیش قضیه پالم مطرح شد ولی هنوز هم در تبلیغات برای فروش بیشتر از آن استفاده میشود. در حقیقت با این کار بهره برداری اقتصادی انجام میشود، در حالی که خیلی از این ادعاها منسوخ شده است. روغن پالم که سال هاست در لبنیات استفاده نمیشود و فقط در روغنهای سرخ کردنی مورد استفاده قرار میگیرد و مشکلی ندارد و روغن بهتری هم هست. استفاده از محتواهای غیرواقعی، مسیرهای تبلیغاتی ناسالم است و در آن به سلامت مردم خیلی فکر نمیشود. به طور مثال، در مورد روغن پالم چون مقاومت حرارتی روغن پالم زیاد است و دیرتر تجزیه و میسوزد و دیرتر مواد سمی در آن تشکیل میشود، حرارت زیاد را تحمل میکند بنابراین برای روغن سرخ کردنی بهتر است.
برخی روغنهای سرخ کردنی، غنی شده با ویتامین A و D هستند و این هم یک موضوعی است که در تبلیغات زیاد بر آن تاکید میشود. آیا این هم جزو مواردی است که جنبه تجاری دارد؟
مقداری از ویتامین D در حرارت از بین میرود بنابراین وقتی در تبلیغاتشان بسیار غنی کردن روغن را برجسته میکنند، این هم در جهت تبلیغات است. این گونه نیست که ویتامین D مورد نیاز بدن با خوردن روغن سرخ کردنی تامین میشود. روغن به خودی خود ماده غذایی است که مصرف آن باید محدود باشد و ما توصیه میکنیم مردم روغن کمتری مصرف کنند.درواقع، این یک شعار جهانی است که روغن، نمک و شکر را کمتر مصرف کنید تا سالم تر بمانید بنابراین، اگر بخواهیم با اقداماتی مثل غنی کردن، مصرف روغن را زیاد کنیم، موافق نیستیم .ضمن اینکه یک فرد مگر چقدر روغن میخورد که بخواهد بخشی از ویتامین D مورد نیاز بدنش را از طریق روغن تامین کند.
استانداردهای تولید و تبلیغات روغن در کشور بر چه اساسی است؟
این نکته را یادآور شوم که تمام استانداردهای ما به صورت کلی برگرفته از استانداردهای جهانی است و ما آنها را کمی بومی سازی کردیم.در برخی موارد نظر تولید کنندگان را هم کمی اعمال کردیم و نتیجه استاندارد ملی شده است بنابراین، استاندارد مواد غذایی ما، خودساخته نیست. ما روغن پخت و پز و سالاد و روغن جامد و روغن سرخ کردنی داریم که در حال حاضر روغن جامد بیشتر در صنعت استفاده میشود. در مورد ضوابط تبلیغات هم باید بگویم، ضوابط ما رعایت نمیشود چون در تبلیغات بیشتر دنبال پول هستند تا رعایت ضوابط! بنابراین، ما بارها گفتیم محتوای تبلیغات چگونه باید باشد ولی اصلا رعایت نمیشود. یک نمونه دیگر از تبلیغاتی که نادرست بود، تبلیغ روغن بدون کلسترول بود، در حالی که هیچ روغن گیاهی نداریم که کلسترول داشته باشد و اصولا گفتن این حرف اشتباه است. وقتی میگویند روغن بدون کلسترول مردم فکر میکنند بقیه روغنها کلسترول دارد یا در تبلیغات گفته میشود شیر بدون نگهدارنده یا کنسرو بدون افزودنی که همه اینها اشتباه است زیرا هیچ شیری نگهدارنده ندارد.
یکی از مواردی که در تبلیغات روغنها بیان شد، روغن غیرتراریخته بود. در مورد این ادعا هم توضیح دهید که چند درصد روغنها در بازار تراریخته هستند؟
کشورها از نظر تولید یا استفاده از محصولات تراریخته به 3 گروه تقسیم میشوند. یک گروه کشورهایی که برچسب گذاری تراریخته در محصولاتشان اختیاری است، مثل آمریکا و کانادا. برخی کشورها هم بر اساس ماده اولیه تعیین میکنند، یک ماده غذایی تراریخته هست یا نه؛ یعنی اگر سویا تراریخته است، هر محصولی از آن دربیاید تراریخته است. ما در ایران بر همین اساس کار میکنیم و اروپاییها هم بیشتر جزو گروه دوم هستند.
بعضی کشورها به محصول نهایی کار دارند؛ یعنی اگر در روغن مصرفی یا همان محصول نهایی، ژن یا پروتئینی تراریخته بود، محصول تراریخته است. کشور ژاپن و آرژانتین جزو این گروه هستند. ما اگر از دید محصول نهایی، روغنها را بررسی کنیم، روغنهای در بازار تراریخته نیستند چون تصفیه میشوند و هیچ ژن و پروتئینی در آن باقی نمیماند و روغن خالص است. از این رو، ما جلوی تبلیغات روغن غیرتراریخته که از تلویزیون پخش میشد را هم گرفتیم.
کیفیت روغن تراریخته و غیرتراریخته چه تفاوتی با هم دارد؟
به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، از نظر کیفیت تفاوتی وجود ندارد ولی میدانید که محصولات تراریخته موافقان و مخالفان خود را دارد، حتی در مورد محصولات ارگانیک هم مخالف و موافق وجود دارد اما در مورد محصولات ارگانیک و تراریخته موافقها بیشتر از مخالفها هستند. ما هم محصولات ارگانیک را تایید میکنیم. در مورد روغن هم باید بگویم ما سویا را وارد نمیکنیم، بلکه روغن خام را وارد میکنیم که روغنکشی میشود و کنجاله و تفاله هم در همان کشور است ولی روغن خام در کشور خودمان تصفیه میشود. تقریبا 30 درصد روغنهای در بازار تراریخته است و آن هم از یک جنبه تراریخته نیست. از این جنبه که بگوییم این روغن از سویای تراریخته استخراج شده حدود 30 درصد ولی اگر محصول را در نظر بگیریم هیچ پروتئین و ژنی پیدا نمیشود./