آزمایش اسپرم چیست و چگونه انجام می شود؟

کمتر کسی است که درباره اسپرموگرام یا آزمایش تجزیه منی چیزی نشنیده باشد. معمولا این آزمایش در 2 مورد انجام می‌شود؛ یکی برای تشخیص طبیعی یا غیرطبیعی بودن وضعیت باروری و دوم در همسرانی که برای فرزنددار شدن مشکل دارند.

وقتی زن و مردی با هم ازدواج می کنند و متوجه می شوند مشکلی در فرزند دار شدن آنها وجود دارد، دچار یاس و دلهره می شوند. بدون شک این زوج جوان به دنبال علت های زمینه ساز این «ناباروری» می روند تا راه حلی برای آن پیدا کنند.

به گزارش «بهپو»، درست است که ناباروری هم در مردان و هم در زنان بروز می کند، اما بیش از نیمی از ناباروری ها مردانه است و از آنجا که ناباروری مردان غالبا در اثر تولید کم اسپرم ایجاد می شود، یکی از اولین آزمایشاتی که پزشک تجویز می کند ، اسپرموگرام یا آزمایش اسپرم -مایع منی- است. معمولا این آزمایش در 2 مورد انجام می‌شود؛ یکی برای تشخیص طبیعی یا غیرطبیعی بودن وضعیت باروری و دوم در همسرانی که برای فرزنددار شدن مشکل دارند.

بیشتر بخوانید: رایج‌ترین علل ناباروری مردان

نحوه انجام آزمایش اسپرم

پزشک به منظور آزمایش اسپرم یا مایع منی، از شما می خواهد نمونه منی را جمع آوری کنید. معمولا این طور است که نمونه مایع منی در محیطی خصوصی با تحریک خود بیمار در فنجان مخصوص جمع‌آوری می‌شود. برخی از بیماران، بنا بر دلایل مذهبی و دلایلی دیگر، ممکن است ترجیح دهند که نمونه را در زمان مقاربت، با استفاده از کاندوم، جمع‌آوری کنند. در چنین مواردی، پزشک باید کاندوم یا پوشش مخصوص را به بیمار بدهد، زیرا کاندوم‌هایی که حاوی مواد روان کننده هستند می‌توانند روی نتیجه آزمایش اسپرم تاثیر بگذارند. اسپرم‌ها نسبت به دما بسیار حساس هستند. اگر نمونه‌گیری در خانه انجام می‌شود، نمونه باید در دمای بدن -دمای ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد- یا دمای اتاق نگهداری شود، برای این کار بهتر است نمونه را در حین بردن به آزمایشگاه به خود بچسبانید و ظرف 1 ساعت به آزمایشگاه برسانید.

نباید نمونه را به مدت طولانی در دمای اتاق یا در یخچال قرار داد. جنبش اسپرم‌ها بعد از انزال کاهش می‌یابد، از این‌رو زمان‌بندی و دما، دو عامل بحرانی و بسیار مهم برای دستیابی به نتیجه‌ی دقیق هستند. اگر نمونه ضعیف باشد و از کیفیت خوبی برخوردار نباشد، ممکن است نیاز به تکرار آزمایش باشد.

پزشک از شما می خواهد 2 تا 5 روز قبل از آزمایش انزال نداشته باشید تا مطمئن شود تعداد اسپرم در بالا ترین حد ممکن است. البته نباید بیش از دو هفته از آخرین انزال هم گذشته باشد، زیرا جنبش نمونه اسپرم به شدت کاهش می یابد.

بهتر است قبل از آزمایش آنالیز اسپرم مشروبات الکلی مصرف نکنید و سیگار نکشید. همچنین باید هرگونه دارو یا مکمل گیاهی را که مصرف می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. هنگامی که نمونه منی را جمع آوری می کنید از روان کننده ها استفاده نکنید ، زیرا به راحتی بر میزان جنبش اسپرم تاثیر می گذارند.

برای کسب دقیق ترین نتیجه، پزشک معمولا بیش از یک نمونه را تحت بررسی قرار می دهد. شما باید 2 تا 3 هفته دیگر نمونه دیگری تهیه کنید. علت این است که نمونه های مایع منی در یک فرد، متفاوتند. حتی ممکن است نیاز به تهیه 2 تا 3 نمونه در طی یک دوره سه ماهه داشته باشید.

نتیجه آزمایش تجزیه منی، به کمک نرم‌افزارهایی که در آزمایشگاه‌ها موجود است، براساس معیارهای سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌شود. خوشبختانه هزینه آزمایش بسیار پایین است و طی یک ساعت نتیجه آزمایش مشخص خواهد شد.

بیشتر بخوانید: بررسی علل آزواسپرمی یا بی نطفگی در مردان

تفسیر آزمایش اسپرم

هنگامی که آزمایشگاه نمونه اسپرم را دریافت کرد، زیر میکروسکوپ به بررسی آن می پردازد. این بررسی اطلاعات بسیار زیادی به پزشک ارایه می دهد. این اطلاعات عبارتند از:

● تعداد اسپرم: تعداد طبیعی اسپرم حداقل 15 میلیون اسپرم در یک میلی لیتر مایع منی است. اگر تعداد اسپرم شما پایین تر از این باشد میزان آن کم در نظر گرفته می شود. تعداد بسیار کم اسپرم می‌تواند باعث ناباروری شود، اگرچه بدین معنا نیست که مرد نمی‌تواند صاحب فرزند شود؛ مردانی با تعداد اسپرم زیر یک میلیون نیز توانسته‌اند پدر شوند.

بیشتر بخوانید: بررسی علل کم بودن اسپرم در مردان

● تحرک اسپرم: برای بررسی تحرک اسپرم، آزمایشگاه تعداد یا درصد اسپرم‌هایی را بررسی می‌کند که حرکت پیش‌روندۀ طبیعی دارند. به طور طبیعی بیش از ۵۰ درصد اسپرم‌ها بعد از یک ساعت باید حرکت طبیعی پیش‌رونده نشان دهند. اسپرم باید قادر به حرکت پیش‌رونده از طریق ترشحات دهانۀ رحم برای رسیدن به تخمک باشد. داشتن درصد بالایی اسپرم که نمی‌توانند به خوبی شنا کنند، ممکن است باروری را دشوار کند.

● شکل یا مورفولوژی اسپرم: اندازه و شکل اسپرم بر توانایی لقاح تخمک تاثیر می گذارد. برای این منظور درصد اسپرم‌هایی که شکل طبیعی دارند اندازه‌گیری می‌شود. بیش از ۳۰ درصد از اسپرم‌ها باید شکل طبیعی داشته باشند. اسپرم می‌تواند به شکل‌های غیرطبیعی باشد. اسپرم‌ها ممکن است دو سر یا دو دُم، دم کوتاه، سر کوچک؛ سر سوزنی یا سر گرد به جای بیضی داشته باشند. اسپرم‌های غیرطبیعی ممکن است قادر به حرکت به شکل طبیعی یا نفوذ در تخمک نباشند. در هر نمونۀ مایع منی معمولاً تعدادی اسپرم غیرطبیعی یافت می‌شود، اما داشتن درصد بالایی از اسپرم‌های غیرطبیعی ممکن است پدر شدن را دشوار کند.

پزشک علاوه بر بررسی اسپرم، معلومات دیگری را هم از نمونه شما پیدا می کند ، از جمله موارد زیر:

● حجم اسپرم: میزان مایع منی خارج‌شده در یک انزال مورد بررسی قرار می‌گیرد.. مقدار طبیعی آن حداقل 1.5 میلی لیتر یا تقریبا نصف قاشق چای خوری است. اگر نمونه منی شما کمتر از این باشد، این بدان معنی است که کیسه های منی –وزیکول- شما مایع کافی تولید نمی کنند یا دچار انسداد شده اند. همچنین ممکن است دچار مشکل پروستات شده باشید.

● pH مایع منی: pH، میزان اسیدی یا قلیایی بودن مایع منی را نشان می دهد. PH طبیعی بین 7.1 تا 8.0 است. pH پایین به معنای اسیدی بودن مایع منی است و سطح بالای pH به معنی قلیایی بودن آن است. غیر عادی بودن pH بر سلامت اسپرم و چگونگی حرکت آن تاثیر می گذارد.

● زمان مایع شدن منی: مایع منی نرمال در هنگام انزال غلیظ و ژله ای است. منظور از زمان مایع شدن منی، مدت زمان لازم برای تبدیل شدن آن از حالت ژله‌ای به حالت مایع است. این زمان در حالت عادی 20 دقیقه است. اگر این زمان بیشتر طول بکشد، یا منی به هیچ وجه مایع نشود، نشان دهنده بروز مشکلی در دستگاه باروری شماست.

علت اصلی افزایش غلظت مایع منی، فقدان آنزیمی است که باعث آبکی شدن مایع منی می‌شود. پروستات آنزیمی به نام آنتی‌ژن اختصاصی پروستات ترشح می‌کند که این آنزیم باعث آبکی شدن مایع منی یا تغییر آن از حالت لخته می‌شود. اگر پروستات دچار تورم و التهاب شود، ترشح این ماده و در نتیجه آبکی شدن مایع منی با مشکل مواجه می‌شود.

● میزان قند: اگر پزشک در آزمایش آنالیز اسپرم شما اسپرمی پیدا نکرد، فروکتوز منی را مورد بررسی قرار می دهد. فروکتوز منی توسط وزیکول های منی تولید می شوند. پایین بودن یا نبودن فروکتوز احتمالا به معنای انسداد منی است.

● گلبول‌های سفید: به طور طبیعی نباید گلبول‌های سفید در مایع منی وجود داشته باشد. وجود باکتری یا تعداد زیادی گلبول‌های سفید ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.

در حالت طبیعی، مایع منی باید چگونه باشد؟

مایع منی، مایعی چسبناک، کشدار، کدر، سفید یا خاکستری و دارای بوی تندی است که بلافاصله بعد از انزال لخته می‌شود و در دمای 37درجه سانتی‌گراد در عرض 45-5 دقیقه دوباره به حالت شفاف و مایع درخواهد آمد. در یک نمونه طبیعی، مایع شدن یا لیکوفیکیشن، ظرف 30 دقیقه کامل می‌شود. بعد از مایع شدن کامل، تمام نمونه به‌وسیله پی‌پت یا سرنگ به لوله آزمایش منتقل و در این زمان حجم مایع منی اندازه‌گیری می‌شود که به‌طور طبیعی بین 1/5 تا 5 میلی‌لیتر است و حتما باید در اسپرموگرام قید شود.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «وبمد»، تعداد کم اسپرم یا وجود نداشتن اسپرم، ممکن است ناشی از عوارضی مانند ورم بیضه، واریکوسل، سندرم کلاین‌فلتر و پرتودرمانی روی بیضه‌ها باشد. بیماری‌ای مانند اوریون نیز می‌تواند باعث کوچک شدن یا آتروفی بیضه‌ها شود. اگر تعداد کمی اسپرم در نمونۀ مایع منی وجود داشته باشد یا درصد بالایی از اسپرم‌ها غیرطبیعی باشند، ممکن است آزمایش‌های بیشتری انجام شود. آزمایش‌های دیگر ممکن است شامل اندازه‌گیری هورمون‌هایی مانند تستوسترون، هورمون لوتئینه‌کننده یا lh و پرولاکتین باشد. ممکن است نیاز به بررسی یک نمونۀ کوچک یا همان بیوپسی از بیضه‌ها باشد تا تعداد اسپرم یا تحرک بسیار کم آن بررسی شود./