آشنایی با 8 ضایعه مهم دهان

هرکسی متوجه تغییررنگ داخل دهان خود می‌شود. این تغییررنگ‌ها اغلب عادی هستند اما گاهی از وجود ضایعه‌ای جدید در دهان خبر می‌دهند پس در این موارد باید دقت بیشتری کرد.

تقریبا همه انسان‌ها در طول زندگی خود حداقل یک‌بار زخم‌های دهانی ناشی از گازگرفتگی ناگهانی هنگام جویدن غذا، آفت‌های دهانی یا زخم‌هایی در اثر بریدگی یک جسم تیز مانند دندان مصنوعی یا دندان شکسته را تجربه کرده‌اند. بنابراین ممکن است هر ضایعه دهانی را بی‌اهمیت بدانند و تصور کنند مانند زخم‌های قبلی از بین خواهد رفت اما باید هرگونه ضایعه دهانی را جدی گرفت و در صورتی که بهبود آن به تاخیر افتاد، پیگیری کرد زیرا درمان به موقع و تشخیص صحیح و به موقع بیماری اهمیت دارد و مانع پیشرفت بیماری‌ خواهد شد.
دهان از اندام‌ها و بافت‌هایی تشکیل شده که هریک عملکرد خاصی دارند. مخاط دهان، زبان و لثه‌های یک فرد سالم به‌رنگ صورتی است و در بعضی از نقاط اندکی قرمزتر از اطراف به نظر می‌رسد. دلیل آن هم تعداد عروق خونی زیاد در آن ناحیه است. هرکسی متوجه تغییررنگ داخل دهان خود می‌شود. این تغییررنگ‌ها اغلب عادی هستند اما گاهی از وجود ضایعه‌ای جدید در دهان خبر می‌دهند پس در این موارد باید دقت بیشتری کرد.

1-آملوبلاستوما

آملوبلاستوما توموری است که با کیست‌ها و دندان‌های نهفته همراه است. سن شایع ابتلا به این تومور در دهه دوم زندگی است. آملوبلاستوما خوش‌خیم است و دست‌اندازی به نقاط دیگر ندارد اما رشدش سریع است به‌خصوص اگر کنار دندان عقل فک تحتانی قرار داشته باشد. قرینه نبودن، لقی و تورم از نشانه‌‌های شایع این تومور است.

2-تغییر رنگ مخاطی

تغییر رنگ مخاط به‌صورت قرمزی یا سفیدی به خودی خود بدخیم نیست اما گاهی می‌تواند نشانه مرحله قبل از بدخیمی باشد. ضایعات سفید یا قرمز مخملی که به مدت طولانی روی زبان یا مخاط دهان و لثه باقی بمانند، باید جدی گرفته شوند و فردی که این ضایعات را در دهان دارد، حتما باید با پزشک خود مشورت کند.

3-ضایعات تحریکی

هر نوع عامل تحریکی که در ناحیه دهان بتواند ضایعه‌ای ایجاد کند، لازم است اصلاح شود مثلا جرم‌های دندانی یا دندان‌های پوسیده که لبه تیز دارند، ممکن است مخاط زبان یا لثه را تحریک کنند و باعث بروز زخم و خونریزی شوند. گاهی این زخم‌ها به مرور تغییر ماهیت می‌دهند و بدخیم می‌شوند. ضایعه تحریکی دیگر، هورمونی است و در خانم‌های باردار اتفاق می‌افتد. این ضایعات به علت بالابودن سطح هورمون‌های زنانه در دوران بارداری ایجاد می‌شوند و لثه حالت متورم و قرمز و گاهی هم توموری شکل پیدا می‌کند. این تومورها اقدام خاصی لازم ندارند و با پایان یافتن بارداری، محو می‌شوند. اگر هم به درمان نیاز داشته باشند، درمان سرپایی و بسیار راحت خواهد بود.

4-توده‌های خوش‌خیم

این توده‌ها ممکن است استخوان را درگیر کنند و گاهی باعث بروز خونریزی و تورم می‌شوند. همان‌طور که از نامشان پیداست، خوش‌خیم هستند و به درمان پاسخ می‌دهند. البته امکان دارد بعد از درمان دوباره عود کنند ولی مشکل ایجاد نخواهند کرد و هرگز انتشار یا پیشروی به اطراف نخواهند داشت.

5-کیست‌های درون فکی

کیست‌ها شیوع زیادی دارند و با درد و لقی دندان‌، تورم و عفونت همراه‌اند و اغلب هم نگرانی‌هایی برای بیمار ایجاد می‌کنند. منشاء کیست، علت دندانی دارد یعنی وجود بافت فعال دندانی داخل فک که در دوران جنینی باعث ساخت دندان می‌شده، درون فک باقی‌مانده و تا سن 20-18 سالگی که دندان عقل شروع به رویش می‌کند تغییر ماهیت می‌دهد و شکل پاتولوژیک (غیرطبیعی و بیماریزا)به خود می‌گیرد و زمینه ایجاد کیست را فراهم می‌کند. کیست‌ها به انواع مختلف تقسیم می‌شوند؛ برخی از انواع آنها می‌توانند آسیب بیشتری به لثه بزنند. بعضی هم ظاهری شبیه کیست دارند ولی رفتاری مانند تومورهای خوش‌خیم از خود نشان می‌دهند بنابراین گرفتن رادیوگرافی را بعد از بلوغ تا 15 سالگی برای بررسی فک و احتمال وجود دندان نهفته و کیست‌های اطراف توصیه می‌کنیم. کیست‌ها ممکن است باعث جابجایی دندان و انحراف آنها از مسیر اصلی، لقی دندان و حتی تحلیل رفتن ریشه دندان شوند. برخی مواقع نیز عفونت می‌کنند.

6-ضایعات سرطانی

این ضایعات داخل استخوانی هستند و منشاء مخاطی ندارند، بسیار نادرند و بافت سرطانی استخوان فک و عضله صورت را درگیر می‌کنند یا اینکه در اثر انتشار از نقاط دیگری به فک و صورت می‌رسند. متاسفانه در سال‌های اخیر بر تعداد مبتلایان به این بیماری افزوده شده و سن ابتلا نیز کم است. علت افزایش شیوع هنوز به درستی مشخص نیست ولی باز هم می‌توان به سبک زندگی، آلاینده‌ها، غذاهای نامناسب و ده‌ها عامل دیگر به عنوان عوامل زمینه‌ساز اشاره کرد. این ضایعات با علایمی مانند تورم بدون علت مشخص، درد دندان، لقی دندان، تغییر حس در لب بالا و پایین و عدم قرینگی صورت مشخص می‌شود، درحالی که هیچ پوسیدگی و بیماری لثه‌ای با آن توام نیست.

7-تومورهای بزاقی

6 جفت غده بزاقی بزرگ و 4 هزار غده بزاقی کوچک در مخاط دهان وجود دارد که نقش مرطوب‌کنندگی دهان را برعهده دارند. تومورهای غدد بزاقی انواع مختلفی دارند و علایم آن تورم بناگوش به صورت یکطرفه، درد، زخم ناحیه کام یکطرفه، تورم کف دهان و ناحیه جلوی فک و گردن است. تومورها باید خارج شوند و گاهی همراه تومور غده بزاقی هم باید برداشته شود که این موضوع در آینده مشکلی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد.

8-هیستیوسیتوز

این بیماری در کودکان در سنین نوزادی قبل و بعد از مدرسه دیده می‌شود که به شکل بروز توموری در فک است. گاهی علایم عمومی (مانند تب) می‌دهد و اگر همراه خونریزی باشد، ممکن است جان کودک را به خطر اندازد بنابراین در کودکان هم باید به لقی دندان (به شکل پیشرونده) و تورم غیرطبیعی و خونریزی‌ها توجه کنیم.

چه باید کرد؟

مهم‌ترین اقدام، جلوگیری از بروز چنین بیماری‌هایی است که آن هم با تغییر در روش زندگی، مصرف نکردن روغن‌های ترانس، فست‌فود، سوسیس، کالباس و چیپس، کربوهیدرات‌هایی مانند قند و شکر، شیرینی و افزودن غذاهای سالم، میوه و سبزی‌ها، غذاهای حاوی امگا3 و آنتی‌اکسیدان‌ها به سبدغذایی روزانه است. البته رعایت بهداشت دهان و دندان، اصلاح پوسیدگی‌ها، دندان مصنوعی که باعث آزرده شدن لثه می‌شود و ترمیم دندان‌های پوسیده و نوک‌تیز هم جزو اقدام‌های پیشگیرانه محسوب می‌شود. بسیاری از بیماران که دچار ضایعات فکی صورت هستند، هر ضایعه‌ای را به پوسیدگی دندان یا آبسه نسبت می‌دهند و دیر مراجعه می‌کنند. در این موارد چه‌بسا درمان به تعویق می‌افتد و زمان طلایی را از دست می‌دهند. همه مردم باید بدانند زخم‌های دهانی که بیش از 7 تا 10 روز طول می‌کشند، ممکن است علت خاصی داشته‌باشند و باید برای تشخیص و درمان‌شان به پزشک متخصص فک و صورت یا جراحان گوش حلق و بینی و سروگردن مراجعه کرد. خوشبختانه اگر اقدام به موقع انجام شود، 80 درصد از بیماران با تومورهای دهانی بدخیم بهبود کامل را به دست خواهند آورد./