برای مشاوره با پزشکان کلیک کنید
;

کمبود ویتامین D، چه بیماری هایی را در بدن ایجاد می کند؟

کمبود ویتامین D، چه بیماری هایی را در بدن ایجاد می کند؟ کمبود ویتامین D در کودکان و بزرگسالان شایع است و کمبود آن در داخل رحم و زمان کودکی باعث عقب‌افتادگی رشدی و بدشکلی‌های استخوانی شده و ممکن است در آینده موجب شکستگی‌ استخوان ران شود. در بزرگسالان هم باعث تشدید استئوپنی، استئوپروزیس، استئومالاسی، ضعف عضلانی شده و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.
از زمانی که ویتامین D تکمیلی به غذاها اضافه شد، دانشمندان تصور می‌کردند که بر بیماری نرمی استخوان و سایر بیماری‌های ناشی از کمبود آن فائق آمده‌اند، ولی متاسفانه کمبود ویتامین D هنوز در قله کوه یخی قرار دارد که دسترسی به آن مشکل است. این بیماری در کودکان و بزرگسالان شایع است و کمبود آن در داخل رحم و زمان کودکی باعث عقب‌افتادگی رشدی و بدشکلی‌های استخوانی شده و ممکن است در آینده موجب شکستگی‌ استخوان ران شود. در بزرگسالان هم باعث تشدید استئوپنی، استئوپروزیس، استئومالاسی، ضعف عضلانی شده و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.

با کشف گیرنده‌های ویتامین D در سلول‌ها و نسوج، بینش جدیدی در مورد عمل این ویتامین پیدا شد که جالب‌ترین نقش آن کاهش خطر بسیاری از بیماری‌های مزمن شامل سرطان‌های شایع، بیماری‌های اتوایمیون، بیماری‌های عفونی و قلبی عروقی است. در این مختصر بازبینی سعی می‌‌شود نقش این ویتامین را در سلامت اسکلت بدن و بیماری‌های غیراسکلتی و روش‌هایی را برای جلوگیری و درمان آنها پیشنهاد کنیم. تمام مطالبی که ذکر می‌‌شود از نظر علم پزشکی، کمکی است به بهبود سلامت مردم به‌خصوص خانم‌ها و هدف دیگری وجود ندارد.
انسان ویتامین D را از طریق تابش اشعه خورشید به پوست بدون محافظ و پوشش، غذا و مکمل‌های غذایی به دست می‌آورد. تابش اشعه ماوراءبنفش خورشیدی (با طول موج 290-315 نانومتر) به کلسترول زیر پوست بدن که 7-dehydrocholestro- است، باعث تشکیل previtami- D3  شده و سریعا به ویتامین D3 تبدیل می‌‌شود. با افزایش بیش از حد تابش اشعه خورشید به بدن، previtami- D3 توسط نور خورشید تخریب می‌‌شود بنابراین موجب مسمومیت نمی‌‌شود.

ساخت ویتامین D ناشی از تابش اشعه خورشید به چند فاکتور بستگی دارد.
  • عرض جغرافیایی: مانند کشورهایی که در بالای خط استوا قرار دارند،
  • فصل: در فصل‌هایی که اشعه خورشید به‌طور مایل می‌تابد ویتامین‌سازی D3 ناچیز است، مانند فصل آبان تا بهمن،
  • ساعت: بهترین ساعت از 13-10،
  • رنگ پوست: افراد با پوست تیره و سیاه‌پوستان بیشتر در خطر هستند.
  • سن: افراد مسن به علت کمی چربی زیر پوست در خطر هستند
  • چاقی: ویتامین‌سازی D3 نسبت معکوس با شاخص توده بدنی دارد.

ویتامینD  موجود در پوست و مواد غذایی، در کبد متابولیزه شده و به hydrpxy vitami- D3-25  تبدیل می‌شود که تعیین‌کننده غلظت ویتامین D سرم افراد است. سپس در کلیه به وسیله آنزیم dihydroxyvitami- D hydroxylase-25 به شکل فعال آن، یعنی dihydroxyvitami- D3-25-1 تبدیل می‌شود که به وسیله هورمون پاراتیرویید پلاسما و کلسیم و فسفر سرم تنظیم می‌شود. همچنین، فاکتوری که از فیبروبلاست‌های استخوان ترشح می‌شود، باعث کاهش تشکیل این ویتامین می‌شود. ویتامین D جذب کلسیم را از کلیه و جذب کلسیم و فسفر را از روده افزایش می‌دهد.

در مورد غلظت طبیعی ویتامین D3 سرم اختلاف‌نظر وجود دارد، ولی اکثر محققان معتقدند که کمتر از 30 ng/m- را کمبود و بیشتر از 150 ng/m- را مسمومیت با آن تلقی کنند. با این تعریف به نظر می‌رسد که بیشتر از یک میلیارد نفر در جهان مبتلا به کمبود این ویتامین باشند.

براساس چندین مطالعه‌ای که در آمریکا و اروپا انجام گرفته، بیشتر از 50 درصد خانم‌هایی که در سنین پس از یائسگی بوده و برای جلوگیری از اوستئوپورز دارو مصرف می‌کردند، غلظت ویتامین D3 سرم آنها کمتر از 30 ng/m- بوده است. همچنین 40 تا 100 درصد خانم‌ها و آقایانی که در اجتماعات مختلف زندگی می‌کردند، کمبود ویتامین D3 داشته‌اند. کودکان و بزرگسالان هم در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند، مثلا 52 درصد سیاه‌پوستان و اسپانیایی‌هایی که در بوستون زندگی می‌کنند و 48 درصد دختران سفیدپوست سنین قبل از بلوغ میزان غلظت  25-(OH)D3سرم آنها کمتر از 20 ng/m- بوده است.

در مطالعه‌ای که در تهران روی دختران 15-11 سال انجام گرفته، حدود 11 درصد آنها غلظت ویتامین D کمتر از 10 ng/m- داشته‌اند. همچنین در مطالعه‌ دیگری غلظت ویتامین D 47 درصد خانم‌های 19-10 سال، کمتر از 10 ng/m- یا 10-20 ng/m- بوده است. مردمی که در خط استوا زندگی می‌کنند و از تماس آفتاب به بدن خود جلوگیری نمی‌کنند، غلظت ویتامین D سرم آنها بیشتر از 30 ng/m- است و بالاخره در مناطقی که آفتاب زیادی وجود دارد، اگر از تابش اشعه به بدن بوسیله لباس جلوگیری ‌شود، کمبود ویتامین زیاد است، مثلا 50-30 درصد کودکان و بزرگسالانی که در عربستان، ترکیه، امارات عربی و هند زندگی می‌کنند، غلظت ویتامین D سرم آنها کمتر از 20 ng/m- است. در مطالعه‌ای دیده شد، خانم‌های باردار و شیرده، با وجود اینکه روزانه از قرص‌های پره‌ناتال ویتامین D که حاوی 400 واحد ویتامین D است، استفاده کرده وهمراه با آن به‌طور متوسط 3-2 لیوان شیر هم مصرف می‌کردند، غلظت ویتامین D سرم 73 درصد خانم‌های باردار و 80 درصد شیرخواران آنها کمتر از 20 ng/m- بوده است. در مطالعه دیگری که روی خانم‌های شیرده تهرانی انجام گرفته، فقط در 7/9 درصد آنها غلظت ویتامین D سرم بیشتر از 30 ng/ml، 43 درصد 10-30 ng/m- و 2/47 درصد کمتر از 10 ng/m- بوده است، بنابراین با توجه به این مطالعات بروز بیماری‌های زیاد و خطرناکی در انتظار این خانم‌های تهرانی قرار دارند.

بدون ویتامینD، جذب کلسیم غذایی از روده به 15-10 درصد و فسفر به 60 درصد کاهش می‌یابد. با وجود ویتامین D جذب کلسیم به 40-30 درصد و فسفر به 80 درصد می‌رسد. غلظت این ویتامین بستگی به دانسیته معدنی استخوان در خانم‌ها و آقایان سفید و سیاه‌پوست دارد. زمانی که غلظت ویتامینD سرم 40 ng/m- یا بیشتر باشد، حداکثر تراکم استخوان‌سازی انجام می‌گیرد و زمانی‌ که مقدار ویتامینD به 30 ng/m- برسد جذب کلسیم روده‌ای به مقدار زیادی کاهش می‌یابد که همراه با افزایش ترشح مقدار هورمون پاراتیروئید است، در نتیجه باعث تشدید جذب مجدد کلسیم از توبول‌های کلیه و تحریک ساخته شدن 1-25- dihydroxyvitami- D توسط کلیه‌ها می‌شود. همچنین این هورمون موجب تحریک استئوبلاست‌ها و در نتیجه تشدید تولید استئوکلاست‌ها در زمان کمبود ویتامین می‌شود که باعث از بین رفتن تراکم استخوان‌ها شده و در نتیجه باعث بروز استئوپنی و استئوپروزیس شده و خطر شکستگی استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.

کمبود مقدار منیزیم سرم از ایجاد افزایش هورمون پاراتیروئید ثانوی جلوگیری می‌کند، در نتیجه غلظت هورمون پاراتیروئید سرم طبیعی گزارش می‌شود. در مواقعی که مقدار ویتامین D به کمتر از 20 ng/m- برسد، افزایش هورمون پاراتیروئید هم باعث دفع بیشتر فسفر از ادرار می‌شود، در نتیجه مقدار فسفر سرم در حد کم طبیعی یا کاهش یافته نمود پیدا می‌کند. با کمبود کلسیم و فسفر تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد و منجر به علائم واضح نرمی استخوان در کودکان و استئومالاسی در بزرگسالان و دردهای استخوانی موضعی یا عمومی می‌شود که با مختصر فشار آوردن توسط انگشت شست روی استخوان جناح یا استخوان تیبیا (ساق پا) درد شدید استخوانی ایجاد می‌شود، در صورتی که در استئوپروزیس درد استخوانی نداریم.
 تخمین زده می‌شود که 33 درصد خانم‌های 70-60 ساله مبتلا به استئوپروزیس هستند. همچنین 47 درصد خانم‌ها و 22 درصد آقایان از سن 50 سال به بالا یک مرتبه سابقه شکستگی ناشی از استئوپروزیس در زندگی آینده‌شان خواهند داشت. در خانم‌های مسن که روزانه 800 واحد بین‌المللی ویتامین D3 و 1200 میلی‌گرم کلسیم مصرف می‌کردند، شکستگی سر استخوان ران تا 43 درصد کاهش یافته بود، ولی با مصرف روزانه 400 واحد ویتامین A هیچ‌گونه کاهشی در شکستگی سر استخوان ران مشاهده نشد. همچنین با مصرف روزانه 800-700 واحد بین‌المللی ویتامین D3 میزان شکستگی سر استخوان ران به 26 درصد رسید. در خانم‌های Postmonopausa  که روزانه 400 واحد بین‌المللی ویتامین D3 همراه با 1000 میلی‌گرم کلسیم مصرف می‌کردند هیچ‌گونه کاهش شکستگی استخوان مشاهده نشد، بلکه افزایش سنگ کلیه زیاد بوده است. مصرف روزانه 800 واحد بین‌المللی ویتامین D3 به تنهایی موجب پیشگیری از شکستگی نمی‌شود و همچنین اگر غلظت ویتامین D3 سرم بیشتر 40 ng/m- باشد از سقوط و افتادن جلوگیری کرده و باعث می‌‌شود که انجام حرکات سریع و قدرت عضلات ابتدایی (پروگزیمال) اندام‌های تحتانی افزایش یابد و مصرف توام روزانه 800 واحد بین‌المللی ویتامین D3 و کلسیم خطر سقوط و افتادن را کاهش می‌دهد (قابل توجه متخصصین داخلی و ارتوپدی).

نسوج مغز، پروستات، پستان و کولون مانند سلول‌های ایمنی دارای گیرنده‌های ویتامینD هستند و به dihydroxyvitami- D3-25-1 که شکل فعال ویتامینD  است، پاسخ می‌دهند. علاوه بر آن، بعضی از این نسوج و سلول‌ها تظاهرات آنزیم D-1-a hydroxylase 25- dihydroxyvitami- را نشان می‌دهند. افزایش تولید شکل فعال ویتامین D منجر به ساختن cathelicidi- می‌‌شود که می‌تواند مایکوباکتریوم‌ توبرکلوزیس را مانند سایر عوامل عفونی از بین ببرد. زمانی که غلظت ویتامینD سرم به کمتر از 20 ng/m- برسد به‌طور سرشتی از شروع پاسخ ایمنی جلوگیری می‌شود، به همین دلیل است که سیاه‌پوستان مبتلا به کمبود ویتامین D3 مستعد ابتلا به بیماری سل هستند و بیشتر نوع خطرناک و سخت و مهاجم بیماری را نشان می‌دهند.

افرادی که در عرض جغرافیایی بالا زندگی می‌کنند، در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری کانسر هوچکین لنفوما، کولون، پانکراس، پروستات، تخمدان، پستان و سایر سرطان‌ها هستند و احتمال زیادی دارد که از این سرطان‌ها فوت کنند. مطالعات ایپدمیولوژیکی ثابت کرده که اگر غلظت سرمی ویتامین D3 به کمتر از 20 ng/m- برسد حدود 50-30 درصد افزایش خطر سرطان پستان، کولون و پروستات وجود دارد که همراه با مرگ فراوان است. افزایش سرطان کولورکتال نسبت معکوس با کم شدن غلظت ویتامین D دارد. خانم‌هایی که غلظت ویتامین D3 سرم آنها 12 ng/m- بوده، مانند خانم‌های تهرانی، 25/3 درصد افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال دارند. آقایانی که در زیر زمین‌ها کار می‌کنند و از اشعه خورشید محروم هستند در خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. همچنین مطالعاتی که روی 980 خانم که مقدار زیادی ویتامین D مصرف می‌کردند در مقایسه با خانم‌هایی که مصرف ویتامین D آنها کم بوده، 50 درصد کمتر دچار سرطان پستان شده‌اند.

مطالعات زیادی وجود دارد که ثابت می‌کند کمبود ویتامین D3 سرم در بزرگسالان موجب افزایش ابتلا به بیماری دیابت شده و همچنین در کودکان ابتلا به دیابت کودکان را افزایش می‌دهد. مطالعه دیگری ثابت کرده مصرف روزانه ترکیبی از کلسیم به مقدار 1200 میلی‌گرم و 800 واحد بین‌المللی ویتامین D3 خطر ابتلا به دیابت بزرگسالان را تا 33 درصد کاهش می‌دهد.

بیماری دیگری که به علت کمبود ویتامین D3 ایجاد می‌شود، نارسایی احتقانی قلب و فشار خون است و همچنین کمبود این ویتامین میزان بیماری اسکیزوفرنی و دپرسیون را افزایش می‌دهد و با نگهداری غلظت سرم ویتامین D در حد کافی در دوران حاملگی و اوایل زندگی برای تکامل مغز و فعالیت عضلانی و هوشی در زندگی آینده از اهمیت خاصی برخوردار است و بالاخره کودکان خانم‌هایی که کمبود ویتامینD در زمان حاملگی داشتند در خطر افزایش بیماری خس‌خس ریه‌ها (Wheezing) هستند.
در این مقاله سعی شده که به‌طور مختصر بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامینD برای همکاران و غیرهمکاران با زبان ساده شرح داده شود و به عواقب کمبود آن که شامل بیماری‌های زیادی به‌خصوص سرطان‌ها است، بیشتر توجه شود. دسترسی مستقیم و آسان به اشعه ماوراءبنفش خورشید و ساختن ویتامینD  توسط چربی زیر پوست بدن ساده‌ترین و بی‌هزینه‌ترین روش است که متاسفانه در کشور ما به آن توجهی نمی‌‌شود. در نتیجه کمبود ویتامین D به‌خصوص در خانم‌ها بی‌نهایت زیاد است و آمار آن قبلا ذکر شده و ابتلا به سرطان پستان، تخمدان، رحم و سایر بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین D زیاد است. طبق نظر یکی از متخصصین اونکولوژیست میزان سرطان پستان 10 برابر شده و همچنین در روزنامه سپید تاریخ 20/7/94 مسئول برنامه ملی ثبت سرطان گفتند که طبق آمار فعلی حدود 10 هزار نفر در سال در کشور به سرطان پستان مبتلا می‌شوند و حدود 3/1 آنها یعنی 3500 نفر از آنها در سال فوت می‌کنند و همچنین قائم‌مقام وزیر بهداشت از 350 هزار بیمار سرطانی گزارش می‌دهند که سالانه 90 هزار به آمار سرطانی اضافه می‌شود (روزنامه سپید 21/7/94) و متاسفانه همکاران ما کمتر به این بیماری توجه دارند. بهترین و بیشترین سن استخوان‌سازی 20-11 سالگی است و از آن به بعد کمتر می‌شود تا سن 35 سالگی و پس از آن تخریب استخوان شروع می‌شود. به‌خصوص خانم‌های سن 45 سالگی به بعد که یائسه می‌شدند، بیشتر در معرض شکستگی و پوکی استخوان و بدشکلی‌های آن و سرطان‌های متعدد هستند. بنابراین به منظور پیشگیری از این بیماری‌ها مانند واکسیناسیون کودکان توصیه و پیشنهاد می‌شود. مسئولین آموزش و پرورش و بهداشت و سایر سازمان‌های مسئول با تشکیل جلسه‌ای، موافقت کنند که در جهت کاهش بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامینD در دختران دبستانی و دبیرستانی که بهترین زمان استخوان‌سازی است، روزانه1000-500 میلی‌لیتر شیر، همراه با قرار دادن بازوها و ساق‌ پاها بدون پوشش در زنگ تفریح در معرض تابش اشعه خورشید، حداقل هفته‌ای 3 مرتبه و هر دفعه 10 دقیقه انجام شود که موجب استخوان‌سازی با تراکم زیاد می‌‌شود. همچنین خانم‌ها را تشویق کنند یا آزاد بگذارند که در حد امکان با رعایت و اعتقادات از تابش اشعه آفتاب استفاده کنند. بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامینD و روش‌های پیشگیری را به‌طور مکرر توسط رسانه‌ها توضیح دهند و پیشنهاد می‌شود که خانم‌های با پوشش کامل و باردار و شیرده روزانه 1500-1000 میلی‌لیتر شیر همراه با 2000-1000 واحد بین‌المللی ویتامین D3 را مصرف کنند./

بهپو در جوامع مجــازیکانال ما را در جوامع مجازی دنبال کنیــد

دیدگاه و نظــرات

ورود

ثبت مشــاوره

تمامی مشاوره ها پس از بررسی توسط مدیریت به پزشکان فوق تخصص سایت ارجاع داده می شود
پس از پاسخ دکتر ایمیلی برای شما ارسال می شود و شما می توانید با مراجعه به صفحه کاربری پاسخ سوال را دریافت نمایید.
50
500
ثبت نهــایی
مشاهـده آرشیــو اخبــار
کلینیک آنلاین پزشکی بهپو فقط توصیه های درمانی ارائه می نماید و
هیچ یک از توصیه های ارائه شده جای درمان توسط پزشک را نمی گیرد
تمامی حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به بهپو می باشد